Bjarni skrifar:
Mig langar að vekja athygli á frábæru námskeiði sem ég stend fyrir ásamt frábæru fólki í Laugarneskirkju. Þar er boðið upp á tækifæri til þess að ná nýjum árangri í mannlegum samskiptum. Hvar sem við erum í lífinu þurfum við að komast af við fólkið í kringum okkur og það getur sparað okkur mikið að skilja ólíkar manngerðir. Námskeiðið er ókeypis og stendur næstu fjögur þriðjudagskvöld. Yfirskriftin er: Efling samskipta. Sjá nánar: http://laugarneskirkja.is/
b. kv.
Bjarni Karlsson
þriðjudagur, 29. september 2009
sunnudagur, 27. september 2009
Hugarfar samsteypunnar
Prédikun dagsins:
I
„Úr djúpinu ákalla ég þig Drottinn!” (Davíðssálmur 130)
Þekkir þú þetta ákall? Kannast þú við þann stað sem hér er lýst? Hefur þú upplifað þig í djúpi sorgar og einsemdar og þekkir neyðina þegar ekkert er eftir nema ákallið á Guð? Enginn óskar þess að þurfa að svara þessu játandi.
Það er mikil reynsla að upplifa heilt þjóðfélag sökkva í djúp sorgarinnar. Flest höfum við áður ýmist upplifað það sjálf eða þekkt til einstaklinga sem þarna hafa verið staddir, en okkar kynslóð hefur ekki lifað það fyrr með sama hætti og nú að þjóðfélagið í heild gangi á vit sorgarinnar. Við tengjum gjarnan sorgina einkum við ástvinamissi en það eru til svo miklu fleiri sorgarefni sem jafnvel getur verið flóknara að vinna sig út úr. Þá segi ég ekki sárara heldur flóknara.
Íslenskt samfélag syrgir nú framtíð sína og sjálfsmynd. Við héldum að við værum að byggja upp glæsta efnahagslega framtíð fyrir börnin okkar og tryggja öryggi okkar og þeirra sem eftir koma. Foreldrar með börn á öllum aldri glöddust í hjarta sínu yfir því að geta afhent afkomendum sínum ríkara og tryggara samfélag en þau sjálf höfðu heilsað þar sem tækifærin væru óendanleg. Við hlógum stolt að svari stúlkubarnsins sem blaðamaðurinn spurði hvað hún ætlaði að gera þegar hún yrði stór, en hún svaraði: „Ég ætla að gera eitthvað sem ekki er búið að finna upp!” Þetta var Ísland, þetta var hin bratta og bjarta kynslóð hinna nýju tækifæra. Það eina sem truflaði okkur var undirliggjandi vitneskja um aukna stéttaskiptingu sem einkum var tengd fjárhagslegri stöðu manna. Munurinn á milli ríkra og fátækra var orðinn stjarnfræðilegur og það var sárt. En við þoldum það vegna þess að við héldum að allir væru samt að græða. Svo kom í ljós að allir voru allan tímann að tapa.
Þegar sorgin slær má búast við öllum viðbrögðum. Við erum svo ólík. Sum okkar bregðast hart við áföllum og sýna reiði, önnur leita inn á við með reiði sína og ganga í gegnum djúpa dali. Sumir verða sinnulausir og láta reka á reiðanum. Eða þá sinnuleysið og reiðin birtist í því að fólk brýtur á hagsmunum annarra með því að svíkja og stela, fyrst allt er hvort eð er orðið eitt alsherjar svindl. En blessunarlega eru viðbrögð flestra á þann veg á endanum að þau staðnæmast til þess að skoða skemmdirnar og skaðann og vega og meta í hverju hið raunverulega tap sé fólgið og hvar sé von að sjá og verðmæti sem ekki séu farin fyrir bí.
II
Í sögu dagsins (Matteusarguðspjall 11. kafli) kemur Jesús gangandi inn í ringulreið áfalls. Staðan var vonlaus í Betaníu og ásökun Mörtu á Jesú er svo óþægilega heiðarleg: „Ef þú hefðir verið hér væri bróðir minn ekki dáinn!” Sagan lýsir því hvernig Jesús fetar sig inn í ástandið, ef svo má að orði komast, og tekur inn að hjarta sínu þá neyð sem uppi er. Og við sjáum trú Mörtu skína eins og perlu í for þjáningarinnar er hún ber fram ásökun sína og trú í sama ávarpinu: „Ef þú hefði verið hér væri bróðir minn ekki dáinn. En einnig nú veit ég að Guð mun gefa þér hvað sem þú biður hann um.”
- „Ef þú hefðir!” segir sorgin og reiðin, „En einnig nú veit ég” segir sorgin og trúin. Reiðin hugsar í þátíð, traustið er alltaf hér.
Og Jesús svarar: „Bróðir þinn mun upp rísa.“ Marta segir: „Ég veit að hann rís upp í upprisunni á efsta degi.“ Og ég heyri hana segja þetta með pirringi. Ég heyri hana segja Jesú að hlífa sér við ódýru guðsorðagjálfri, hana varði ekkert um upprisu dauðra í komandi eilífð því bróðir hennar sem hún elskar er dáinn. Þá gerist það að Jesús stígur inn í núið með vinkonu sinn, horfir í augu hennar og mælir: „Ég er upprisan og lífið. Sá sem trúir á mig mun lifa þótt hann deyi. Og hver sem lifir og trúir á mig mun aldrei að eilífu deyja. Trúir þú þessu?“
- Ég er! Segir Guð.
Hér er komið hið helsta og fremsta einkenni þess Guðs sem Biblían kynnir; Ég er. Reynslan af Guði er alltaf hér og nú en reynsla reiði og kvíða er ætíð í fortíð eða framtíð. Þar er ekkert nú, engin andrá.
Trúir þú þessu? Spyr Jesús Mörtu þar sem þau staðnæmast í skarkala og glundroða sorgarinnar. Þarna standa þau líkt og í logninu í miðju auga stormsins og allt er á hvínandi ferð í kringum þau. „Trúir þú?” Spyr hann. Hún segir við hann: „Já, Drottinn. Ég trúi að þú sért Kristur, Guðs sonur, sem koma skal í heiminn.“ Og ég held að hún hafi verið hissa í röddinni; „Já, Drottinn. Ég trúi!”
III
Framhald þessarar sögu er þannig að fleiri bætast í hópinn, María systir Mörtu og Lasarusar kemur ásamt fjölda vina og vandamanna sem komnir eru til að hugga þær eftir bróðurmissinn, og þegar Jesús sér Maríu gráta og þau hin gráta sem með henni eru þá kemst hann við og spyr: Hvar hafði þið lagt hann?” Þau svara: Komdu og sjáðu. „Þá grét Jesús” segir orðrétt í guðspjallinu og er það styðsta en um leið eitt mikilvægasta versið í allri Biblíunni. „Þá grét Jesús” Guðs sonur fetaði veg samlíðunarinnar. Hann deildi kjörum með samferðafólki sínu. Sorg þeirra og missir gekk honum inn að hjarta.
Svo stendur hann úti við gröfina ásamt öllum hinum. - Gröfin bíður okkar allra, segjum við gjarnan. Gröfin eignast okkur öll á endanum. Höfum hugfast að í Jóhannesarguðspjalli er alltaf talað um kraftaverk Jesú sem tákn. Verkin sem hann vann voru tjáning þess að kraftar Guðs ríkis væru að verki í Jesú og að með honum litu nýir lífmöguleikar dagsins ljós. “Takið steininn frá!” skipar Jesús en Marta bregst við með andköfum: „Drottinn, það er komin nálykt af honum, það er komið á fjórða dag.“
Í aðdraganda sögunnar er frá því greint að Jesús hafði fengið boðin um að koma til Lasarusar meðan hann enn var á lífi, en hann hafði frestað för sinni meðvitað. Frá sjónarmiði vina hans var hann seinn, en sjálfur var hann á tíma. Jesús segir við hana: „Sagði ég þér ekki: Ef þú trúir munt þú sjá dýrð Guðs?“ Nú var steinninn tekinn frá. En Jesús hóf upp augu sín og mælti: „Faðir, ég þakka þér að þú hefur bænheyrt mig. Ég vissi að sönnu að þú heyrir mig ávallt en ég sagði þetta vegna mannfjöldans sem stendur hér umhverfis til þess að fólkið trúi að þú hafir sent mig.“ Að svo mæltu hrópaði hann hárri röddu: „Lasarus, kom út!“ Hinn dáni kom út vafinn líkblæjum á fótum og höndum og með sveitadúk bundinn um andlitið. Jesús segir við fólkið: „Leysið hann og látið hann fara.“
IV
Í okkar mennsku augum er enginn atburður jafn endanlegur og dauðinn. Marta og María höfðu sjálfar búið bróður sinn í gröfina og kaldur veruleiki dauðans hafði níst þær inn að beini. Lasarus var dáinn og nú var komið á fjórða dag og Marta var raunsæ er hún aðvarði Jesú: „Það er komin nálykt af honum.”
Táknið sem Jesús vann á Lasarusi er yfirlýsing þess að enginn atburður á jörðu er endanlegur. Ekkert er endanlegt á jörðu. Hér er engra niðurstaðna að vænta. „Lasarus, kom út!“ hrópaði Jesús. Og hinn dáni kom út vafinn líkblæjum á fótum og höndum og með sveitadúk bundinn um andlitið. - „Leysið hann og látið hann fara.“
Trúin sér það sem við getum ekki skilið, að eini endanlegi atburðurinn sem orðið hefur á jörðinni er sigur Krists yfir öllum atburðum.
Með fullu raunsæi hljótum við að hugsa eins og Marta að nú er bráðum komið ár frá hruninu mikla. Þjóðarlíkaminn liggur vafinn í gröf sinni og daunn vonleysisins hefur fyllt vit margra. Okkur þykir sem allt sé orðið um seinan, en tíminn er á Guðs valdi.
Við vitum ekki hvaða mein lagði Lasarus í gröfina en við förum nærri um hvað það er sem fellt hefur Íslenskan þjóðarlíkama og úr hverju þeir vafningar eru gerðir sem bundnir eru um hendur hans og fætur. Við trúðum á sérhagsmunina og treystum því að hver væri sjálfum sér næstur. Það er okkar mein. Við misstum sjónar á almannaheill, varðveittum ekki lýðræðið en gerðumst hugsunarlausir neytendur. Það er okkar sorg. Í raun má segja að sjúkdómur þjóðarlíkamans sé trúin á séreignina. Og nú horfum við á börnin okkar, kynslóðina sem á að erfa landið og við sjáum þau fjötruð, vafin í skuldbindingar og kvaðir sem þau muni vart fá risið undir.
Kristin trú er ein alsherjar mótmæli við þessu viðhorfi. Trúin á hinn upprisna er andóf við þrældómi í öllum sínum myndum. Kristur Jesús stendur úti fyrir gröfinni og hrópar inn í myrkur angistar og uppgjafar: “Komdu út!” Frelsari heimsins tekur ekki þeirri niðurstöðu fyrir hönd barnanna okkar að þau séu fjötruð. Hann hafnar þeirri ósvinnu að nokkur lifandi manneskja leyfi sér að líta á vaxandi kynslóð frá sjónarhóli vonleysis og uppgjafar. Komdu út! hrópar hann.
V
Við höfum með allt of lítilli gagnrýni tileinkað okkur hugarfar samsteypunnar. Sú hugsun að verðmætum skuli fyrir alla muni safna í stað þess að dreifa þeim hefur orðið að trúarjátningu heillar menningar. Séreignin hefur orðið hið helgasta vé en almannahagur lotið í lægra haldi.
Ég man þegar ég var barn heima á prestsetrinu í Laufási að foreldrar mínir töluðu um það alveg skírt við okkur að við ættum ekkert í prestsetrinu eða landinu heldur værum við bara ábúendur á jörð ríkisins. Þetta olli mér stunum öryggisleysi og ég varð býsna meðvituð sem barn um það hvað væri þó þrátt fyrir allt yfirráðasvæði okkar, þótt við ættum ekkert. Öll önnur börn í skólanum mínum bjuggu í húsum og á landi sem var í eigu foreldra þeirra. Í Laufásnum vaxa safarík ber og við systkinin vorum dugleg að fara að tína og bera björg í bú, enda var mikið sultað og soðin saft. Stundum gramdist mér er ókunnugt fólk stöðvaði bílinn sinn uppi á þjóðvegi og hélt upp í Ásinn til þess að tína ber án þess að hafa fyrir því að spyrja föður minn leyfis, og ég velti fyrir mér hvort pabbi væri slík skapluðra að þora ekki að stöðva þetta háttarlag. Einhverju sinni fylltist ég slíkri reiði er ég sá þetta að ég ætlaði að rjúka út og skamma fólk sem lagst var milli þúfna og gæddi sér á berjum. Ég gleymi aldrei þeirri lexíu sem ég fékk við það tækifæri hjá föður mínum er hann með miklum þunga gerði mér ljóst að berin í Ásnum yxu þar ekki af mínum völdum heldur Guðs og að öllum væri Guðvelkomið að njóta þeirra. Þau væru þarna bara handa fólki.
Gegn hugarfari samsteypunnar teflir trúin á Guð fram hugarfari hins frjálsa manns. “Ég er Drottinn guð þinn sem leysti þig úr ánauð, þú skalt ekki aðra guði hafa.”
Í stað þess að lúta valdi megum við hlýða kalli.
Í stað þess að safna í ótta megum við deila gæðum af rausn.
Í stað þess að tilbiðja séreignina megum við opna augun fyrir þeirri staðreynd að enginn á neitt en öllum er okkur lífið gefið.
Séreign er ekki annað en mælieining til þess hönnuð að auðvelda dreifingu gæða, því sannleikurinn er sá að gæði lands og sjávar, fegurð og ríkidæmi tilverunnar er okkur öllum gefið af góðum Guði. Því er það argasta ósvinna sem enginn má láta sér um munn fara að börnin okkar séu fædd til ánauðar. Þau eru fædd til frelsis og til ríkidæmis. Sjálf eru þau auðurinn mesti og við skulum láta þau vita að þau eiga ásamt öllum öðrum fiskinn í sjónum, hitann í jörðinni, fallvötnin í tign sinn og afl þeirra, hið bjarta víðerni landsins með fjöllum, fjörðum og jöklum, grundir og tún, vegi og skóla, vatnið og lagnakerfi landsins, rafmagnið og leiðslurnar, sjúkrahús og kirkjur, söfn og hafnir, torgin í borg og bæjum, húsin öll og hvað eina annað. - Allt þetta á þessi þjóð hvað sem formlegu eignarhaldi líður. Og forréttindi þessa alls eru þau að við skulum öll vera saman, að við skulum í raun vera samferða og eiga hvert annað að.
Nú þykir mörgum orðið seint. Þá er tíminn fyrir Íslenskan þjóðarlíkama að hlýða kalli Guðs, að hann rísi á fætur úr hinu daunilla hugarfari samsteypunnar og að við svo leysum hann og látum hann fara.
I
„Úr djúpinu ákalla ég þig Drottinn!” (Davíðssálmur 130)
Þekkir þú þetta ákall? Kannast þú við þann stað sem hér er lýst? Hefur þú upplifað þig í djúpi sorgar og einsemdar og þekkir neyðina þegar ekkert er eftir nema ákallið á Guð? Enginn óskar þess að þurfa að svara þessu játandi.
Það er mikil reynsla að upplifa heilt þjóðfélag sökkva í djúp sorgarinnar. Flest höfum við áður ýmist upplifað það sjálf eða þekkt til einstaklinga sem þarna hafa verið staddir, en okkar kynslóð hefur ekki lifað það fyrr með sama hætti og nú að þjóðfélagið í heild gangi á vit sorgarinnar. Við tengjum gjarnan sorgina einkum við ástvinamissi en það eru til svo miklu fleiri sorgarefni sem jafnvel getur verið flóknara að vinna sig út úr. Þá segi ég ekki sárara heldur flóknara.
Íslenskt samfélag syrgir nú framtíð sína og sjálfsmynd. Við héldum að við værum að byggja upp glæsta efnahagslega framtíð fyrir börnin okkar og tryggja öryggi okkar og þeirra sem eftir koma. Foreldrar með börn á öllum aldri glöddust í hjarta sínu yfir því að geta afhent afkomendum sínum ríkara og tryggara samfélag en þau sjálf höfðu heilsað þar sem tækifærin væru óendanleg. Við hlógum stolt að svari stúlkubarnsins sem blaðamaðurinn spurði hvað hún ætlaði að gera þegar hún yrði stór, en hún svaraði: „Ég ætla að gera eitthvað sem ekki er búið að finna upp!” Þetta var Ísland, þetta var hin bratta og bjarta kynslóð hinna nýju tækifæra. Það eina sem truflaði okkur var undirliggjandi vitneskja um aukna stéttaskiptingu sem einkum var tengd fjárhagslegri stöðu manna. Munurinn á milli ríkra og fátækra var orðinn stjarnfræðilegur og það var sárt. En við þoldum það vegna þess að við héldum að allir væru samt að græða. Svo kom í ljós að allir voru allan tímann að tapa.
Þegar sorgin slær má búast við öllum viðbrögðum. Við erum svo ólík. Sum okkar bregðast hart við áföllum og sýna reiði, önnur leita inn á við með reiði sína og ganga í gegnum djúpa dali. Sumir verða sinnulausir og láta reka á reiðanum. Eða þá sinnuleysið og reiðin birtist í því að fólk brýtur á hagsmunum annarra með því að svíkja og stela, fyrst allt er hvort eð er orðið eitt alsherjar svindl. En blessunarlega eru viðbrögð flestra á þann veg á endanum að þau staðnæmast til þess að skoða skemmdirnar og skaðann og vega og meta í hverju hið raunverulega tap sé fólgið og hvar sé von að sjá og verðmæti sem ekki séu farin fyrir bí.
II
Í sögu dagsins (Matteusarguðspjall 11. kafli) kemur Jesús gangandi inn í ringulreið áfalls. Staðan var vonlaus í Betaníu og ásökun Mörtu á Jesú er svo óþægilega heiðarleg: „Ef þú hefðir verið hér væri bróðir minn ekki dáinn!” Sagan lýsir því hvernig Jesús fetar sig inn í ástandið, ef svo má að orði komast, og tekur inn að hjarta sínu þá neyð sem uppi er. Og við sjáum trú Mörtu skína eins og perlu í for þjáningarinnar er hún ber fram ásökun sína og trú í sama ávarpinu: „Ef þú hefði verið hér væri bróðir minn ekki dáinn. En einnig nú veit ég að Guð mun gefa þér hvað sem þú biður hann um.”
- „Ef þú hefðir!” segir sorgin og reiðin, „En einnig nú veit ég” segir sorgin og trúin. Reiðin hugsar í þátíð, traustið er alltaf hér.
Og Jesús svarar: „Bróðir þinn mun upp rísa.“ Marta segir: „Ég veit að hann rís upp í upprisunni á efsta degi.“ Og ég heyri hana segja þetta með pirringi. Ég heyri hana segja Jesú að hlífa sér við ódýru guðsorðagjálfri, hana varði ekkert um upprisu dauðra í komandi eilífð því bróðir hennar sem hún elskar er dáinn. Þá gerist það að Jesús stígur inn í núið með vinkonu sinn, horfir í augu hennar og mælir: „Ég er upprisan og lífið. Sá sem trúir á mig mun lifa þótt hann deyi. Og hver sem lifir og trúir á mig mun aldrei að eilífu deyja. Trúir þú þessu?“
- Ég er! Segir Guð.
Hér er komið hið helsta og fremsta einkenni þess Guðs sem Biblían kynnir; Ég er. Reynslan af Guði er alltaf hér og nú en reynsla reiði og kvíða er ætíð í fortíð eða framtíð. Þar er ekkert nú, engin andrá.
Trúir þú þessu? Spyr Jesús Mörtu þar sem þau staðnæmast í skarkala og glundroða sorgarinnar. Þarna standa þau líkt og í logninu í miðju auga stormsins og allt er á hvínandi ferð í kringum þau. „Trúir þú?” Spyr hann. Hún segir við hann: „Já, Drottinn. Ég trúi að þú sért Kristur, Guðs sonur, sem koma skal í heiminn.“ Og ég held að hún hafi verið hissa í röddinni; „Já, Drottinn. Ég trúi!”
III
Framhald þessarar sögu er þannig að fleiri bætast í hópinn, María systir Mörtu og Lasarusar kemur ásamt fjölda vina og vandamanna sem komnir eru til að hugga þær eftir bróðurmissinn, og þegar Jesús sér Maríu gráta og þau hin gráta sem með henni eru þá kemst hann við og spyr: Hvar hafði þið lagt hann?” Þau svara: Komdu og sjáðu. „Þá grét Jesús” segir orðrétt í guðspjallinu og er það styðsta en um leið eitt mikilvægasta versið í allri Biblíunni. „Þá grét Jesús” Guðs sonur fetaði veg samlíðunarinnar. Hann deildi kjörum með samferðafólki sínu. Sorg þeirra og missir gekk honum inn að hjarta.
Svo stendur hann úti við gröfina ásamt öllum hinum. - Gröfin bíður okkar allra, segjum við gjarnan. Gröfin eignast okkur öll á endanum. Höfum hugfast að í Jóhannesarguðspjalli er alltaf talað um kraftaverk Jesú sem tákn. Verkin sem hann vann voru tjáning þess að kraftar Guðs ríkis væru að verki í Jesú og að með honum litu nýir lífmöguleikar dagsins ljós. “Takið steininn frá!” skipar Jesús en Marta bregst við með andköfum: „Drottinn, það er komin nálykt af honum, það er komið á fjórða dag.“
Í aðdraganda sögunnar er frá því greint að Jesús hafði fengið boðin um að koma til Lasarusar meðan hann enn var á lífi, en hann hafði frestað för sinni meðvitað. Frá sjónarmiði vina hans var hann seinn, en sjálfur var hann á tíma. Jesús segir við hana: „Sagði ég þér ekki: Ef þú trúir munt þú sjá dýrð Guðs?“ Nú var steinninn tekinn frá. En Jesús hóf upp augu sín og mælti: „Faðir, ég þakka þér að þú hefur bænheyrt mig. Ég vissi að sönnu að þú heyrir mig ávallt en ég sagði þetta vegna mannfjöldans sem stendur hér umhverfis til þess að fólkið trúi að þú hafir sent mig.“ Að svo mæltu hrópaði hann hárri röddu: „Lasarus, kom út!“ Hinn dáni kom út vafinn líkblæjum á fótum og höndum og með sveitadúk bundinn um andlitið. Jesús segir við fólkið: „Leysið hann og látið hann fara.“
IV
Í okkar mennsku augum er enginn atburður jafn endanlegur og dauðinn. Marta og María höfðu sjálfar búið bróður sinn í gröfina og kaldur veruleiki dauðans hafði níst þær inn að beini. Lasarus var dáinn og nú var komið á fjórða dag og Marta var raunsæ er hún aðvarði Jesú: „Það er komin nálykt af honum.”
Táknið sem Jesús vann á Lasarusi er yfirlýsing þess að enginn atburður á jörðu er endanlegur. Ekkert er endanlegt á jörðu. Hér er engra niðurstaðna að vænta. „Lasarus, kom út!“ hrópaði Jesús. Og hinn dáni kom út vafinn líkblæjum á fótum og höndum og með sveitadúk bundinn um andlitið. - „Leysið hann og látið hann fara.“
Trúin sér það sem við getum ekki skilið, að eini endanlegi atburðurinn sem orðið hefur á jörðinni er sigur Krists yfir öllum atburðum.
Með fullu raunsæi hljótum við að hugsa eins og Marta að nú er bráðum komið ár frá hruninu mikla. Þjóðarlíkaminn liggur vafinn í gröf sinni og daunn vonleysisins hefur fyllt vit margra. Okkur þykir sem allt sé orðið um seinan, en tíminn er á Guðs valdi.
Við vitum ekki hvaða mein lagði Lasarus í gröfina en við förum nærri um hvað það er sem fellt hefur Íslenskan þjóðarlíkama og úr hverju þeir vafningar eru gerðir sem bundnir eru um hendur hans og fætur. Við trúðum á sérhagsmunina og treystum því að hver væri sjálfum sér næstur. Það er okkar mein. Við misstum sjónar á almannaheill, varðveittum ekki lýðræðið en gerðumst hugsunarlausir neytendur. Það er okkar sorg. Í raun má segja að sjúkdómur þjóðarlíkamans sé trúin á séreignina. Og nú horfum við á börnin okkar, kynslóðina sem á að erfa landið og við sjáum þau fjötruð, vafin í skuldbindingar og kvaðir sem þau muni vart fá risið undir.
Kristin trú er ein alsherjar mótmæli við þessu viðhorfi. Trúin á hinn upprisna er andóf við þrældómi í öllum sínum myndum. Kristur Jesús stendur úti fyrir gröfinni og hrópar inn í myrkur angistar og uppgjafar: “Komdu út!” Frelsari heimsins tekur ekki þeirri niðurstöðu fyrir hönd barnanna okkar að þau séu fjötruð. Hann hafnar þeirri ósvinnu að nokkur lifandi manneskja leyfi sér að líta á vaxandi kynslóð frá sjónarhóli vonleysis og uppgjafar. Komdu út! hrópar hann.
V
Við höfum með allt of lítilli gagnrýni tileinkað okkur hugarfar samsteypunnar. Sú hugsun að verðmætum skuli fyrir alla muni safna í stað þess að dreifa þeim hefur orðið að trúarjátningu heillar menningar. Séreignin hefur orðið hið helgasta vé en almannahagur lotið í lægra haldi.
Ég man þegar ég var barn heima á prestsetrinu í Laufási að foreldrar mínir töluðu um það alveg skírt við okkur að við ættum ekkert í prestsetrinu eða landinu heldur værum við bara ábúendur á jörð ríkisins. Þetta olli mér stunum öryggisleysi og ég varð býsna meðvituð sem barn um það hvað væri þó þrátt fyrir allt yfirráðasvæði okkar, þótt við ættum ekkert. Öll önnur börn í skólanum mínum bjuggu í húsum og á landi sem var í eigu foreldra þeirra. Í Laufásnum vaxa safarík ber og við systkinin vorum dugleg að fara að tína og bera björg í bú, enda var mikið sultað og soðin saft. Stundum gramdist mér er ókunnugt fólk stöðvaði bílinn sinn uppi á þjóðvegi og hélt upp í Ásinn til þess að tína ber án þess að hafa fyrir því að spyrja föður minn leyfis, og ég velti fyrir mér hvort pabbi væri slík skapluðra að þora ekki að stöðva þetta háttarlag. Einhverju sinni fylltist ég slíkri reiði er ég sá þetta að ég ætlaði að rjúka út og skamma fólk sem lagst var milli þúfna og gæddi sér á berjum. Ég gleymi aldrei þeirri lexíu sem ég fékk við það tækifæri hjá föður mínum er hann með miklum þunga gerði mér ljóst að berin í Ásnum yxu þar ekki af mínum völdum heldur Guðs og að öllum væri Guðvelkomið að njóta þeirra. Þau væru þarna bara handa fólki.
Gegn hugarfari samsteypunnar teflir trúin á Guð fram hugarfari hins frjálsa manns. “Ég er Drottinn guð þinn sem leysti þig úr ánauð, þú skalt ekki aðra guði hafa.”
Í stað þess að lúta valdi megum við hlýða kalli.
Í stað þess að safna í ótta megum við deila gæðum af rausn.
Í stað þess að tilbiðja séreignina megum við opna augun fyrir þeirri staðreynd að enginn á neitt en öllum er okkur lífið gefið.
Séreign er ekki annað en mælieining til þess hönnuð að auðvelda dreifingu gæða, því sannleikurinn er sá að gæði lands og sjávar, fegurð og ríkidæmi tilverunnar er okkur öllum gefið af góðum Guði. Því er það argasta ósvinna sem enginn má láta sér um munn fara að börnin okkar séu fædd til ánauðar. Þau eru fædd til frelsis og til ríkidæmis. Sjálf eru þau auðurinn mesti og við skulum láta þau vita að þau eiga ásamt öllum öðrum fiskinn í sjónum, hitann í jörðinni, fallvötnin í tign sinn og afl þeirra, hið bjarta víðerni landsins með fjöllum, fjörðum og jöklum, grundir og tún, vegi og skóla, vatnið og lagnakerfi landsins, rafmagnið og leiðslurnar, sjúkrahús og kirkjur, söfn og hafnir, torgin í borg og bæjum, húsin öll og hvað eina annað. - Allt þetta á þessi þjóð hvað sem formlegu eignarhaldi líður. Og forréttindi þessa alls eru þau að við skulum öll vera saman, að við skulum í raun vera samferða og eiga hvert annað að.
Nú þykir mörgum orðið seint. Þá er tíminn fyrir Íslenskan þjóðarlíkama að hlýða kalli Guðs, að hann rísi á fætur úr hinu daunilla hugarfari samsteypunnar og að við svo leysum hann og látum hann fara.
föstudagur, 11. september 2009
Borgir deyja innan frá
Bjarni skrifar
Það er sagt að borgir deyi innan frá. Í hjarta flestra stórborga er myrkur kjarni, einskonar svarthol þar sem einungis virðast þrífast fjármálastofnanir á daginn og barir á kvöldin auk hótela. Það er með miðbæinn eins og jólin, hann er sannleiksspegill. Kjarni borgarinnar segir satt. Hann lýsir því hver við erum og hvað við elskum. Hann segir frá smekk okkar og hann fjallar um þrá okkar og framtíðarsýn.
Ingólfstorg hefur þróast skemmtilega. Þar eiga mótorhjólakappar og hjólabrettagengi viðurkenndan vettvang og á þessu svæði hefur skapast mannlíf sem er uppbyggilegt. Það er eitthvað ærlegt við þetta torg, eitthvað Íslenskt og gott. Yfir því er andi samræðu og samskipta, öfugt við svo mörg önnur torg í borginni þar sem hraðinn og smekkleysið ríkir.
Nú er runninn upp nýr tími í Íslensku samfélagi. Ég trúi því að nú séu orðin þau vatnaskil að þessi unga þjóð vilji í raun huga að almannahagsmunum og treysti sér til þess að segja upp hinum fámenna Íslenska aðli sem svo lengi og með svo sjálfsögðum hætti hefur deilt og drottnað í landi okkar í gegnum margvísleg kerfi og stofnanir. Ég hygg að það ágæta fólk sem á þessar lóðir og hefur lögformlegan rétt til þess að gera þarna það sem það vill verði nú að sætta sig við orðinn hlut og víkja hagsmunum sínum til hliðar fyrir almannahag. Þjóðin mun sennilega ekki taka því að svona verði haldið áfram.
Við erum rænt og ruplað samfélag sem verður að draga lærdóm af sögu sinni. Næstu ár munu leiða í ljós hvort við nennum að vera þjóð, hvort við orkum að rísa á fætur og hafa fyrir því að tala saman og ráða ráðum okkar eða hvort svo fari að við látum veraldarvaldið svæfa okkur til hlýðni enn og aftur með sínum einföldu aðferðum sem alltaf hafa virkað og alltaf hafa leitt til fátæktar og niðurlægingar hinna mörgu.
sunnudagur, 6. september 2009
Eymd er valkostur
Bjarni prédikaði í morgun kl. 11:00....
I
Stundum vorkenni ég sjálfum mér. Besti tíminn sem ég finn ef mig langar að vorkenna mér eru morgnarnir. Þá er ég stundum voða þreyttur, eða jafnvel hálfpartinn bara eins og ég sé að verða veikur, eða ég horfi á óleyst verkefni dagsins líkt og í þoku og líst ekkert á framhaldið. Og þegar ég vorkenni mér langar mig ekki að gera neitt sem er hollt eða gott fyrir mig. Þá viljum við vinirnir, ég og sjálfsvorkunnin, bara vera tvö saman í friði því það er skást. Það hefur ekki reynst okkur vel að vera neitt að hreyfa okkur of mikið, vegna þess að bara eftir c.a. tuttug mínútna gang nennir sjálfsvorkunnin ekki að ganga lengra og skilur við mig orðalaust ef ég hætti þessu ekki. Hún vill líka bara að við borðum eitthvað auðmelt og hefur hreina andstyggð á morgunkorni eða hafragrauti. Ristað brauð er best, með osti og sultu. Mikilli sultu.
Einn gráan morgun fórum við saman í sund. Hún vildi það náttúrulega ekki, en ég lofaði henni að við myndum bara hanga saman í pottinum svo að hún lét sig hafa það að koma með í bílinn. Og sem ég sat í bílnum búinn að neyða ofan í mig hollan morgunmat þrátt fyrir allt og vorkenndi mér hvað lífið mitt væri flókið og fáir sem skilja mig eða eitthvað svoleiðis og við ókum vestur Sundlaugaveginn þá sé ég útundan mér á gangstéttinni konu sem ég kannast við. Hún er dálítið hölt, við höfum oft spjallað saman í sundlauginni og erum málkunnug eins og sagt er. Þessi kona þarf að hafa miklu meira fyrir því að ganga heldur en ég, en þarna ók ég í bílnum mínum og hún gekk. Um það hugsaði ég náttúrulega ekki því ég var í svo góðum félagsskap þennan morgun. Ég lagði bílnum og fór inn í Laugar og þegar við sjálfsvorkunnin og ég brokkuðum saman ofan í pottinn vorum við sammála um að það væri ekkert orðið eftir af þessu sumri. Sjálfsvorkunnin í mér er dimmblá á litinn og leggst hérna ofanvert á brjóstið og hún er líka heit. Og þegar hún er hrein, þ.e.a.s. þegar sjálfsvorkunnin er ekki blönduð við neina sjálfsásökun eða kvíða, þá er hún bara mjög notaleg. Það getur einmitt verið gott að liggja í heitum potti með heitri sjálfsvorkunn og bara finna til í rólegheitum. En þennan morgun var ég ekki alveg í essinu mínu, eithvað á báðum áttum hvaða pól ég ætti að taka í hæðina og eftir dálítið þref á milli okkar vinanna ákvað ég að skilja hana eftir og taka metrana mína í lauginni. Ég stóð upp heldur þyngslalegur og sjálfsvorkunnin sendi mér tóninn og minnti mig á hverju ég hefði verið búinn að lofa. Það átti ekki að vera nein hreyfing þennan morgun, ég hefði verið búinn að segja það. En ég var bara býsna ákveðinn og gekk af stað einmitt mátulega til þess að rekast á konuna sem ég hafði séð á gangstéttinni fyrir mörgum mínútum síðan, þarna var hún loksins komin gangandi og búin að koma sér í sundfötin á meðan ég hafði bara legið í pottinum og vorkennt sjálfum mér. Þegar hún sá mig heilsaði hún hressilega að vanda og bætti við: „Veistu, við megum aldrei gleyma því hvað við höfum það gott!” Ég muldraði eitthvað viðeigandi en stóð svo bara eins og þvara og horfði á eftir konunni koma sér hiklaust ofan í laugina til þess að synda.
II
Þekkir þú hvernig það er þegar Guð talar við mann og maður veit að það er hann? Spámenn Guðs ganga ekki í einkennisbúningum, stundum birtast þeir m.a.s. í baðfötum. Það er ekki lúðrablástur eða bjölluhljómur áður en þeir mæla. En orði Guðs fylgir ilmur þegar það er borið fram og því fylgir alltaf lausn. Allir sem þekkja rödd Guðs þrá að heyra hana oft og aftur og aftur. Sjálfsvorkunnin vill hins vegar enga lausn, bara óloft og móðu. Hún vill að við hugsum í hringi um okkur sjálf og teflir fram þægindum sem hinum æðstu gæðum. Þægindi! Það er lausnarorð sjálfsvorkunarinnar. Það er þægilegast að hugsa bara um sjálfan sig og gera ekkert.
Lexían í dag fjallar um þetta. Þar talar Guð fyrir munn spámannsins Jesaja og er að gagnrýna Gyðingaþjóðina fyrir það að gera sjálfa trúna að einskonar sjálfsvorkunnar-heitapotti og spyr:
„Er sú fasta sem mér líkar
sá dagur er menn þjaka sig,
láta höfuðið hanga eins og sef
og leggjast í sekk og ösku?” (Jes 58.5)
Einmitt vegna þess að þægindi eru svo villandi hafa þau sem iðka andlegt líf á öllum öldum, fastað með einum eða öðrum hætti, í því skyni að vera í tengslum við eigið viljalíf og geta óhindrað snúið sér að Guði. En hér má sjá að fastan hafði snúist upp í andhverfu sína og var orðin að sjálfsþjökun. Í stað sjálfsaga var komin eymd. Ég hef heyrt gott og reynt AA fólk segja þessa gullvægu setningu: „Eymd er valkostur! “ Það er svo satt. Svo hræðilega satt.
„Er sú fasta sem mér líkar
sá dagur er menn þjaka sig,
láta höfuðið hanga eins og sef
og leggjast í sekk og ösku?”
Kallar þú slíkt föstu
og dag sem Drottni geðjast?
Nei, sú fasta sem mér líkar
er að leysa fjötra rangsleitninnar,
láta rakna bönd oksins,
gefa frjálsa hina hrjáðu
og sundurbrjóta sérhvert ok,
það er, að þú miðlir hinum hungruðu af brauði þínu,
hýsir bágstadda, hælislausa menn
og ef þú sérð klæðlausan mann, að þú klæðir hann
og firrist ekki þann sem er hold þitt og blóð.”
Sérðu í hvaða átt er verið að benda hérna? Guðs Orð bendir okkur burt frá okkur sjálfum og út til annara með algerlega hagnýtum hætti. Hér er talað um grunnþarfir náungans fæði, klæði og húsnæði og hér er talað um réttlæti í samskiptum manna.
Við megum aldrei gleyma því hvað við höfum það gott! sagði spámaðurinn í sundbolnum.
Sá sem gleymir ekki því góða sem hann á og kann að þakka það er fær um að heyra bæði í Guði og náunga sínum.
Taktu mark á því sem þú sérð og heyrir, segir Guðs Orð við okkur í dag.
Taktu mark á þörfum þeirra sem þú umgengst og gerðu einfaldlega það sem í þínu valdi stendur. Sættu þig ekki við ranglæti og vertu rausnarlegur við fólk.
Þegar fréttir bárust af því að til væru fjölskyldur á meðal okkar sem ekki gætu keypt bækur og ritföng fyrir börnin sín í haust þá rigndi inn tilboðum í kirkjur og inn á Hjálparstarf Kirkjunnar frá fólki sem vildi bregðast við og gefa af sínu. Eða söfnunin í þágu krabbameinsveikra barna á Skjá einum um daginn! Þar var þjóðin einfaldlega að iðka venjulegan kristindóm og það var unun að fylgjast með þessari dagskrá ekki síst fyrir það að allir gáfu af sínu og ekkert pláss var fyrir annað en þakklæti og aftur þakklæti. Sjálfsvorkunninni var vorkunn þetta kvöld.
III
Þakklætið er andstæða sjálfsvorkunnarinnar. Þú veist hvað það er gott að vera nálægt þakklátu fólki. Það er svo hvílandi að umgangast þannig fólk vegna þess að það hugsar ekki í vandamálum heldur í lausnum og maður fer ósjálfrátt að bera virðingu fyrir því. Í Lexíu dagsins er spámaðurinn að ávarpa alla þjóðina og hvatningu hans fylgja fyrirheit frá Guði og lýsing á þeim gæðum sem þjóðin mun njóta ef hún snýr sér að réttlæti:
„Þá brýst ljós þitt fram sem morgunroði
og sár þín gróa skjótt,
[...]
Ef þú hættir allri undirokun þín á meðal,
hættir hæðnisbendingum og rógi,
réttir hungruðum það sem þig langar sjálfan í
og seður þann sem bágt á,
þá rennur ljós þitt upp í myrkrinu
og niðdimman kringum þig verður sem hábjartur dagur.” (Jes 58.5-12)
Kanski ættum við Íslendingar ekkert að vorkenna okkur lengur. Hugsanlega myndum við gera best í því að muna hvað við eigum gott og einbeita okkur að því að gera bara það sem rétt er að gera.
Gæti verið að þjóð sem hafnaði eymdinni sem valkosti en kysi sjálfsaga öðlaðist virðingu? Gæti það gerst að þjóð sem ræktaði með sér þakklátt hugarfar í stað sjálfsvorkunnar fengi traust? Gæti hugsast að þjóð sem gæfi sveltandi fólki af auði sínum í stað þess að draga úr allri þátttöku í neyðar- og þróunaraðstoð eins og við höfum gert í tilefni af kreppunni, eignaðist verðmæti sem væru meiri en þau sem hún lætur af hendi rakna?
Amen.
I
Stundum vorkenni ég sjálfum mér. Besti tíminn sem ég finn ef mig langar að vorkenna mér eru morgnarnir. Þá er ég stundum voða þreyttur, eða jafnvel hálfpartinn bara eins og ég sé að verða veikur, eða ég horfi á óleyst verkefni dagsins líkt og í þoku og líst ekkert á framhaldið. Og þegar ég vorkenni mér langar mig ekki að gera neitt sem er hollt eða gott fyrir mig. Þá viljum við vinirnir, ég og sjálfsvorkunnin, bara vera tvö saman í friði því það er skást. Það hefur ekki reynst okkur vel að vera neitt að hreyfa okkur of mikið, vegna þess að bara eftir c.a. tuttug mínútna gang nennir sjálfsvorkunnin ekki að ganga lengra og skilur við mig orðalaust ef ég hætti þessu ekki. Hún vill líka bara að við borðum eitthvað auðmelt og hefur hreina andstyggð á morgunkorni eða hafragrauti. Ristað brauð er best, með osti og sultu. Mikilli sultu.
Einn gráan morgun fórum við saman í sund. Hún vildi það náttúrulega ekki, en ég lofaði henni að við myndum bara hanga saman í pottinum svo að hún lét sig hafa það að koma með í bílinn. Og sem ég sat í bílnum búinn að neyða ofan í mig hollan morgunmat þrátt fyrir allt og vorkenndi mér hvað lífið mitt væri flókið og fáir sem skilja mig eða eitthvað svoleiðis og við ókum vestur Sundlaugaveginn þá sé ég útundan mér á gangstéttinni konu sem ég kannast við. Hún er dálítið hölt, við höfum oft spjallað saman í sundlauginni og erum málkunnug eins og sagt er. Þessi kona þarf að hafa miklu meira fyrir því að ganga heldur en ég, en þarna ók ég í bílnum mínum og hún gekk. Um það hugsaði ég náttúrulega ekki því ég var í svo góðum félagsskap þennan morgun. Ég lagði bílnum og fór inn í Laugar og þegar við sjálfsvorkunnin og ég brokkuðum saman ofan í pottinn vorum við sammála um að það væri ekkert orðið eftir af þessu sumri. Sjálfsvorkunnin í mér er dimmblá á litinn og leggst hérna ofanvert á brjóstið og hún er líka heit. Og þegar hún er hrein, þ.e.a.s. þegar sjálfsvorkunnin er ekki blönduð við neina sjálfsásökun eða kvíða, þá er hún bara mjög notaleg. Það getur einmitt verið gott að liggja í heitum potti með heitri sjálfsvorkunn og bara finna til í rólegheitum. En þennan morgun var ég ekki alveg í essinu mínu, eithvað á báðum áttum hvaða pól ég ætti að taka í hæðina og eftir dálítið þref á milli okkar vinanna ákvað ég að skilja hana eftir og taka metrana mína í lauginni. Ég stóð upp heldur þyngslalegur og sjálfsvorkunnin sendi mér tóninn og minnti mig á hverju ég hefði verið búinn að lofa. Það átti ekki að vera nein hreyfing þennan morgun, ég hefði verið búinn að segja það. En ég var bara býsna ákveðinn og gekk af stað einmitt mátulega til þess að rekast á konuna sem ég hafði séð á gangstéttinni fyrir mörgum mínútum síðan, þarna var hún loksins komin gangandi og búin að koma sér í sundfötin á meðan ég hafði bara legið í pottinum og vorkennt sjálfum mér. Þegar hún sá mig heilsaði hún hressilega að vanda og bætti við: „Veistu, við megum aldrei gleyma því hvað við höfum það gott!” Ég muldraði eitthvað viðeigandi en stóð svo bara eins og þvara og horfði á eftir konunni koma sér hiklaust ofan í laugina til þess að synda.
II
Þekkir þú hvernig það er þegar Guð talar við mann og maður veit að það er hann? Spámenn Guðs ganga ekki í einkennisbúningum, stundum birtast þeir m.a.s. í baðfötum. Það er ekki lúðrablástur eða bjölluhljómur áður en þeir mæla. En orði Guðs fylgir ilmur þegar það er borið fram og því fylgir alltaf lausn. Allir sem þekkja rödd Guðs þrá að heyra hana oft og aftur og aftur. Sjálfsvorkunnin vill hins vegar enga lausn, bara óloft og móðu. Hún vill að við hugsum í hringi um okkur sjálf og teflir fram þægindum sem hinum æðstu gæðum. Þægindi! Það er lausnarorð sjálfsvorkunarinnar. Það er þægilegast að hugsa bara um sjálfan sig og gera ekkert.
Lexían í dag fjallar um þetta. Þar talar Guð fyrir munn spámannsins Jesaja og er að gagnrýna Gyðingaþjóðina fyrir það að gera sjálfa trúna að einskonar sjálfsvorkunnar-heitapotti og spyr:
„Er sú fasta sem mér líkar
sá dagur er menn þjaka sig,
láta höfuðið hanga eins og sef
og leggjast í sekk og ösku?” (Jes 58.5)
Einmitt vegna þess að þægindi eru svo villandi hafa þau sem iðka andlegt líf á öllum öldum, fastað með einum eða öðrum hætti, í því skyni að vera í tengslum við eigið viljalíf og geta óhindrað snúið sér að Guði. En hér má sjá að fastan hafði snúist upp í andhverfu sína og var orðin að sjálfsþjökun. Í stað sjálfsaga var komin eymd. Ég hef heyrt gott og reynt AA fólk segja þessa gullvægu setningu: „Eymd er valkostur! “ Það er svo satt. Svo hræðilega satt.
„Er sú fasta sem mér líkar
sá dagur er menn þjaka sig,
láta höfuðið hanga eins og sef
og leggjast í sekk og ösku?”
Kallar þú slíkt föstu
og dag sem Drottni geðjast?
Nei, sú fasta sem mér líkar
er að leysa fjötra rangsleitninnar,
láta rakna bönd oksins,
gefa frjálsa hina hrjáðu
og sundurbrjóta sérhvert ok,
það er, að þú miðlir hinum hungruðu af brauði þínu,
hýsir bágstadda, hælislausa menn
og ef þú sérð klæðlausan mann, að þú klæðir hann
og firrist ekki þann sem er hold þitt og blóð.”
Sérðu í hvaða átt er verið að benda hérna? Guðs Orð bendir okkur burt frá okkur sjálfum og út til annara með algerlega hagnýtum hætti. Hér er talað um grunnþarfir náungans fæði, klæði og húsnæði og hér er talað um réttlæti í samskiptum manna.
Við megum aldrei gleyma því hvað við höfum það gott! sagði spámaðurinn í sundbolnum.
Sá sem gleymir ekki því góða sem hann á og kann að þakka það er fær um að heyra bæði í Guði og náunga sínum.
Taktu mark á því sem þú sérð og heyrir, segir Guðs Orð við okkur í dag.
Taktu mark á þörfum þeirra sem þú umgengst og gerðu einfaldlega það sem í þínu valdi stendur. Sættu þig ekki við ranglæti og vertu rausnarlegur við fólk.
Þegar fréttir bárust af því að til væru fjölskyldur á meðal okkar sem ekki gætu keypt bækur og ritföng fyrir börnin sín í haust þá rigndi inn tilboðum í kirkjur og inn á Hjálparstarf Kirkjunnar frá fólki sem vildi bregðast við og gefa af sínu. Eða söfnunin í þágu krabbameinsveikra barna á Skjá einum um daginn! Þar var þjóðin einfaldlega að iðka venjulegan kristindóm og það var unun að fylgjast með þessari dagskrá ekki síst fyrir það að allir gáfu af sínu og ekkert pláss var fyrir annað en þakklæti og aftur þakklæti. Sjálfsvorkunninni var vorkunn þetta kvöld.
III
Þakklætið er andstæða sjálfsvorkunnarinnar. Þú veist hvað það er gott að vera nálægt þakklátu fólki. Það er svo hvílandi að umgangast þannig fólk vegna þess að það hugsar ekki í vandamálum heldur í lausnum og maður fer ósjálfrátt að bera virðingu fyrir því. Í Lexíu dagsins er spámaðurinn að ávarpa alla þjóðina og hvatningu hans fylgja fyrirheit frá Guði og lýsing á þeim gæðum sem þjóðin mun njóta ef hún snýr sér að réttlæti:
„Þá brýst ljós þitt fram sem morgunroði
og sár þín gróa skjótt,
[...]
Ef þú hættir allri undirokun þín á meðal,
hættir hæðnisbendingum og rógi,
réttir hungruðum það sem þig langar sjálfan í
og seður þann sem bágt á,
þá rennur ljós þitt upp í myrkrinu
og niðdimman kringum þig verður sem hábjartur dagur.” (Jes 58.5-12)
Kanski ættum við Íslendingar ekkert að vorkenna okkur lengur. Hugsanlega myndum við gera best í því að muna hvað við eigum gott og einbeita okkur að því að gera bara það sem rétt er að gera.
Gæti verið að þjóð sem hafnaði eymdinni sem valkosti en kysi sjálfsaga öðlaðist virðingu? Gæti það gerst að þjóð sem ræktaði með sér þakklátt hugarfar í stað sjálfsvorkunnar fengi traust? Gæti hugsast að þjóð sem gæfi sveltandi fólki af auði sínum í stað þess að draga úr allri þátttöku í neyðar- og þróunaraðstoð eins og við höfum gert í tilefni af kreppunni, eignaðist verðmæti sem væru meiri en þau sem hún lætur af hendi rakna?
Amen.
Gerast áskrifandi að:
Færslur (Atom)
