Svona prédikaði Bjarni í dag:
Veistu hvert var fyrsta verk Jesú Krists þegar hann hóf starf sitt? Hann stóð í röð. Ég fór að hugleiða þetta í samhengi við umræður síðustu viku um raðir sem fólki er boðið upp á að standa í til þess að þiggja mataraðstoð.
Guðspjöllin greina frá því að margir komu til Jóhannesar að fá iðrunarskírn í ánni Jórdan. Menn hafa staðið í röð og beðið eftir að kæmi að þeim. Svo stendur Jesús þarna dag einn og það er komin að honum í röðin. Það er hálf kindugt að sjá Jesú fyrir sér standandi í röð, bíðandi. Ekki beint Jesúlegt finnst manni við fyrstu tilhugsun. En hann hefur staðið þarna og beðið eftir að kæmi að honum, og það rímar við síðari ritningarlestur dagsins: “Hann fór ekki með það sem feng sinn að vera Guði líkur. Hann svipti sig öllu, tók á sig þjóns mynd og varð mönnum líkur.” (Fil. 2.6-7) Matteus segir svo frá viðbrögðum Jóhannesar er hann sér Jesú: „Mér er þörf að skírast af þér og þú kemur til mín!” Jesús svaraði honum: „Lát það nú eftir. Þannig ber okkur að fullnægja öllu réttlæti.” Og Jóhannes lét það eftir honum.” segir guðspjallamaðurinn. (Matt. 3. 13-15)
Þannig hófst starfsferill frelsarans á því að hann beið í röð. En það er því merkilegra að aldrei virðist Jesús hafa búið til neinar raðir í sínu starfi. Hans nálgun var einhvernvegin alltaf þannig að hann ýmist var á ferðinni, gangandi langar vegalengdir, komandi inn í nýjar og nýjar aðstæður. Eða þá hann sat umhverfis borð og það var verið að matast og ræða saman. Iðulega talaði hann við marga í einu, greip atugasemdir sem komu fljúgandi og gerði þær að umtalsefni handa öllum sem voru með. Hann heimsótti fólk, hafði frumkvæði að því að ræða við sjúka einstaklinga, heyrði bælt hróp af vegarkanti eða kom auga á mann uppi í tré og bað um samskipti. Og þegar hann gaf mat þá fengu allir í einu og urðu mettir! Það er engin röð í mettundarfrásögunni en tekið fram að þar var mikið gras til að sitja í. (Jóh. 6.10) Sagan um það þegar Jesús er kallaður í hús forstöðumannsins vegna andláts er dæmigerð. Hann er beðinn um að koma og hann leggur samstundis af stað. Þá kemur kona ein aftan að honum í mannfjöldanum og snertir hann til þess að þiggja lækningu, en hún hafði haft blóðlát í 12 ár. Hún hlýtur sína bót og áfram skundar Jesús áleiðis í næsta verkefni þar sem hann gefur barninu lífið að nýju. (Matt.9.18-26)
Ekkert er fjær starfsaðferðum Jesú frá Nasaret en biðröðin. Hans aðferð var öll í hreyfingunni, engar raðir, ekkert hik eða bið.
Öll höfum við staðið í biðröðum. Það er eitthvað við biðröðina sem óvirkjar mann. Maður er verikfæralaus og valdaður á meðan staðið er í röð. Þess vegna eru raðir t.d. mjög mikilvægar í allri hernaðarmenningu. Þar standa menn helst endilega í röðum og ganga líka í röðum milli staða. Það er vitanlega gert vegna þeirra sálrænu áhrifa sem raðir hafa á fólk. Raðir ræna mann einstaklingseðlinu og búa til númer.
- „Þú ert númer 7 í röðinni” segir röddin í símanum. Og þá veistu það. Allt í einu ertu kominn í röð og þig langar að bíta í símtólið. - Stundum höfum við auðvitað enga lausn aðra en biðröðina, en það er samt staðreynd sem ekki verður móti mælt að því þunglamalegra sem manlífið er, því lengri verða raðirnar. Það þekkjum við úr mannkynssögunni. Langar raðir eru jafnan skilaboð um máttleysi og skort, þær draga bitið úr fólki og bera vitni um skort á hugmyndaauðgi. Raðir verða til vegna óskilvirkni. Biðröð er stífla, hún er skortur á streymi. Og svo er líka mjög gott að nota biðraðir til að tjá vald. Biðraðir inn á læknastofur eru dæmi um svona vitleysu. Það geta allir skipulagt tíma sinn, líka læknar. Biðröðin vinnur gegn tilgangi læknisins því hún dregur heilsuna úr sjúklingnum með því að hún eykur á vanmátt hans. Sá sem ætlar að ná heilsu verður fyrst að vera viss um að hann vilji og geti verið við stjórnvölinn í eigin lífi og það er ekki gott að byrja heilsuáhlaupið með því að hanga í röð. Því hygg ég að Jesús hafi jafnan verið á ferð og lagt upp úr því að hitta á fólk með þeim hætti að hann efldi það til valda í eigin lífi. Flestar lækningasögurnar enda á því að Jesús segir eitthvað á þessa leið: „Trú þín hefur læknað þig, farðu í friði!” M.ö.o. Þú ákvaðst að þiggja heilsu þína og þess vegna fékkstu hana. Haltu nú sterkur áfram!
Guðspjall dagsins (Jóh. 12.1-6) greinir frá Jesú við kjöraðstæður. Hann er í mat heima hjá vinum sínum í Betaníu á laugardagskvöldi, daginn fyrir pálmasunnudag. Enginn að bíða, allir að njóta samveru og matar. Þá gerist þessi óvenjulegi atburður að María vinkona hans tekur pund af ómenguðum, dýrum nardussmyrslum og smyr fætur Jesú og þerrar þá með hári sínu. „En húsið fylltist af ilmi smyrslanna.” Segir orðrétt. Svona smyrsl kostuðu formúgu.
Við vitum að Jesús vissi að brátt yrðu dagar hans taldir. Það vissu ekki þau sem með honum voru, þótt hann hafi ítrekað verið búinn að reyna að segja þeim það. E.t.v. var María sú eina sem skynjaði stöðuna rétt. Það er þannig með ástina að hún er hugmyndarík og lausnamiðuð. Ef þú elskar þá finnur þú leiðir til þess að segja það, jafnvel þótt þú vitir ekki hvernig á að fara að því. Ástin sættir sig ekki við hindranir og takmarkanir. Það er falleg mynd sem dregin er upp í guðspjallinu þegar María smyr fætur Jesú með ilmandi smyrslum og þerrar svo með hári sínu. Falleg og einhvernvegin svo brilljant aðferð til þess að segja eitthvað sem öllu skiptir, segja allt án þess að mæla orð af vörum. Og þá gerist það sem alltaf gerist þegar mikið er gefið. Einhver hneykslast. “Hví voru þessi smyrsl ekki seld fyrir þrjúhundruð denara og gefin fátækum?” Þá vitum við það, smyrslin kostuðu þrjúhundruð dagsverk. Hér hafði María s.s. hellt heilum árslaunum verkamanns yfir fætur Jesú og þerrað með hári sínu! Og það er tekið fram að það var Júdas Ískaríot sá sem síðar sveik Jesú sem sagði þetta og að hann hafi í raun ekki sagt þetta vegna umhyggju sinnar fyrir fátækum heldur vegna eigin ágirndar á fé.
„Láttu hana í friði.” svaraði Jesús „Láttu hana í friði. Hún hefur geymt þetta til greftrunardags míns. Fátæka hafið þið ætíð hjá ykkur en mig hafið þið ekki ávallt.“
Þetta andsvar Jesú hefur verið notað gegn fátæku fólki í aldanna rás með því að segja að Jesús hafi fullyrt að það yrði alltaf til fátækt fólk. „Fátæka hafið þið ávallt hjá ykkur en mig hafið þið ekki ávallt.”
Getur verið að Jesús hafi með orðum sínum einmitt verið að ávarpa þetta viðhorf til lífsins sem tryggir að fátækt muni alltaf blómstra hvernig sem árar? Viðhorf stífninnar og hugmyndaleysisins sem býr til endalausar biðraðir, viðhorf nægjuseminnar sem snúið er að öðru fólki á meðan lifað er í óhófi. – ‘Aðrir skulu spara og erfða á meðan ég get lifað í ofneyslu.’ Getur verið að Jesús hafi verið að segja við Júdas og okkur hina svikarana alla saman að á meðan við höfnum réttlætinu og jöfnuðinum muni fátækir ætíð vera á meðal okkar með allri þeirri eyðileggingu sem fátæktinni fylgja? Ég skil þessi orð þeim skilningi.
María var sú eina sem var með á nótunum ríki Guðs þetta laugardagskvöld í Betaníu og gat lifað í takti við það. Hún skildi eðli hinnar guðlegu sóunar ef svo má að orði komast. Guð er alltaf að sóa gæsku sinni og ríkdómi á okkur en við gerum ekkert nema að nurla og safna og metast. Lífið streymir til okkar úr öllum áttum og tækifærin blasa við, en við viljum ekki sjá og ekki heyra. Þess vegna kreppir að á öllum sviðum.
Við Íslendingar erum t.d. alveg óvart einhver ríkasta þjóð í heimi. Við lifum í stórkostlegu landi sem býr yfir slíku aðdráttarafli og orku og auðlindum að því verður ekki með orðum lýst en við bara höfum ekki smekk fyrir því. Okkur var gefið meira en nokkurri annari þjóð, og núna þegar skortur er fyrirsjáanlegur á landrými, vatni og fæðu í veröldinni og ekkert land á hnattkúlunni hefur viðlíka stöðu og Ísland, þá erum við bara að rífast og bölsótast og erum ferlega óánægð. Við höfum fengið að mennta okkur og ferðast um allan heim og eiga tengsl og samskipti við allar þjóðir og menningarheima, en við erum fyrst og síðast alveg ferlega skúffuð. Já, við erum bara svo ægilega niður dregin af því að það er búið að fara svo illa með okkur að við getum bara ekki á heilum okkur tekið.
Hér á eftir mun hún Friðlín Björt Ellertsdóttir ganga upp að altarinu til þess að fermast. Hún ætlar að svara sjálfri spurningu lífsins, hvort hún vilji hafa Jesú Krist sem leiðtoga sinn. Það er ekkert leyndarmál að hún og hennar fjölskylda gekk í gegnum þá erfiðu reynslu í vetur að Friðlín varð fyrir bíl hér á Sundlaugaveginum og það er mikil Guðs mildi að hún skuli vera heil hér á meðal okkar. Friðlín! Ég veit að það er horft á þig með miklu þakklæti í dag. Þakklæti fyrir líf þitt og heilsu, að þú skyldir varðveitast og það að þú skulir vera sú yndislega manneskja sem þú ert. Hvað veldur því að fjölskylda sem verður fyrir öðru eins áfalli og þið urðuð fyrir í vetur skuli samt sitja hér í hjartans þakklæti og gleði? Ástæðan er sú að í gegnum raunirnar komust þið að því hvað lífið er dýrmætt. Þið leyfðuð atburðarás lífsins að sýna ykkur hve mikið ykkur hefur verið gefið. Þið tókuð við lífinu, þáðuð batann og sigurinn úr Guðs góðu hendi. Skelfingin snérist í von og angistin í sigur. Svona starfar Guð. Og einmitt svona vill hann líka starfa meðal Íslenskrar þjóðar að við hleypum voninni að og komum auga á allt það sem við eigum og höfum og kunnum að meta það og deila því hvert með öðru.
Amen.
sunnudagur, 28. mars 2010
sunnudagur, 14. mars 2010
Hugarafl og lögmál rausnarinnar
Svona prédikaði Bjarni í dag:
Ég er heiðarlega stoltur af unglingunum okkar hér í kirkjunni og hverfinu og bara á landinu öllu. Á fimmtudagskvöldið síðasta var t.d. haldin góugleði með góðum mat, skemmtiatriðum, söng og dansi í félagsmiðstöðinni að Dalbraut þar sem margt eldra fólk býr. Þar komu m.a. ungir sveinar úr 10. bekk Laugalækjarskóla til að syngja og leika fyrir fólkið. Þeir kalla sig Lækjarbræður og eru alveg endalaust fyndnir og flottir og þeim fylgdi svo mikil hlýja og gleði að ein góð kona sem komin er yfir hundrað árin sagði mér að hún vildi endilega kynna langömmustelpurnar sínar fyrir þessum ungu mönnum. Sama dag var glæsilegur hópur unglinga á okkar vegum í félaginu Adrenalíni gegn rasimsa á kayakæfingu í Laugardalslauginni á um það bil sem samfélagsverðlaun Fréttablaðsins voru tilkynnt í Þjóðmenningarhúsinu og var Adrenalínfélagði í hópi fimm aðila sem tilnefndir voru í flokkinum til atlögu gegn fordómum. Formaður sóknarnefndar mætti fyrir okkar hönd og tók við tilnefningunni. Í Adrenalínstarfinu eru nú um 40 unglingar af margvíslegu bergi brotnir sem eiga það sameiginlegt að vilja bæta heiminn með vináttu og gagnkvæmum skilningi.
Ég var líka sérlega sáttur þegar ég vissi að samstarfshópurinn Hugarafl fengi aðal viðurkenninguna í okkar flokki því ég hef lengi fylgst með hugsjónastarfi Auðar Axelsdóttur og samherja hennar þar sem gengið er út frá þeirri hugmyndafræði í þjónustu við geðsjúka að notendur þjónustunnar séu í beinni samvinnu við fagfólk á jafnréttisgrunni. Þar er forsjárhyggju í samskiptum hafnað en gengið út frá því að hver og einn sé ábyrgur í eigin lífi og þekki sjálfur sínar þarfir. Í stað þess að horfa á sjúkleika fólks er horft til styrkleika þess. Í stað þess að mæna á hindranir er hugað að lausnum í samvinnu allra sem í kringum einstaklinginn standa.
Hjá Hugarafli er spurt eins og Jesús spyr Filippus þegar hann lítur upp í guðspjalli dagsins og sér mannfjölda koma til sín: „Hvar eigum við að kaupa brauð svo að þessir menn fái mat?” (Jóh. 6.5)
Hvar eigum við að kaupa brauð? Í huga Jesú var setningin: „Þetta er bara þitt vandamál!” ekki til. Eða getur þú séð Jesú fyrir þér halda ræðu yfir fólkinu og segja: „Þið eruð nú meiru kjánarnir. Æðandi út í óbyggðir í fyrirhyggjuleysi! Sannlega, sannlega segi ég ykkur, þetta er ykkar vandamál!”? Nei, einhvernvegin er þessi sena mjög úr dúr við anda guðspjallanna. Enda gefur Jóhannes lesandanum þær upplýsingar að Jesús sagði þetta til þess að reyna lærisveininn Filippus, en sjálfur vissi hann hvað hann ætlaði að gera. Filippus svaraði eins og ég hefði sennilega líka gert. Hann fór að leggja saman í huganum hvað kostaði að gefa nokkur þúsund manns að borða, fór svo yfir eignastöðuna og svaraði með mjög ábyrgum hætti: „Brauð fyrir tvöhundruð denara nægðu þeim ekki svo að hver fengi lítið eitt.” (v.7)
Hjá Hugarafli er ekki hugsað svona. Þar á bæ er ekki litið svo á að 2+2 séu nauðsynlega 4. Þess vegna fengu þau viðurkenningu Fréttablaðsins undir liðnum til atlögu gegn fordómum. Það er ekki hægt að reikna sig út úr vítahring fyrirfram gefinna hugmynda, fordóma. Það er ekki hægt að feta sig tæknilega og faglega frá óttanum við skort og einsemd, sem er rót allra fordóma. Ég heyrði forstöðukonuna Auði Axelsdóttur eitt sinn lýsa því á stórum fundi er hún hafði undirbúið komu hjúkrunarfólks inn á heimili þar sem þörf var á þjónustu en langvarandi vanlíðan hafði einangrað viðkomandi frá umheiminum svo að það tók tíma að ávinna traust og persónulegan trúnað til þess eins að heimilisfólk gæti þegið þá þjónustu sem þörf var á. Nú var dagurinn kominn þegar hjúkrunarfólk skyldi heimsækja og búið var að baka og færa heimilið í stand til að taka höfðinglega á móti gestum. Dyrabjallan hringdi um það bil sem kveikt hafði verið á kerti á elhúsborðinu, dyrnar opnuðust og inn gengu tveir fulltrúar heilbrigðiskerfisins. Þeir staðnæmdust í fordyrinu. Tóku upp úr pússi sínu eiturbláar skóhlífar sem smellt var undir áður en gengið var með nokkru fasi inn í íbúðina, þegið sæti, tekin upp mappa og spurt: “Hvert er ykkar vandamál?”
Þar með var með afgerandi hætti búið að koma því á hreint að hér mættust tvær tegundir fólks, skjólstæðingar og fagfólk, sem ekki væru hluti af veruleika hvert annars. - Hvert er ykkar vandamál?!
Spurning Jesú var aldrei þessi. Hann spurði öllu heldur: „Hvað viltu að ég geri fyrir þig?” (Mark. 10.51) Þjónusta Jesú frá Nasaret var notendastýrð en ekki hlaðin forsjárhyggju.
Þegar Filippus hafði lokið sínum útreikningum og túlkað niðurstöðurnar öllum í óhag kom annar lærisveinn, Andrés og segir við Jesú: „Hér er piltur sem er með fimm byggbrauð og tvo fiska.” (v.9)
Sérðu fáránleikann í þessu? Þarna voru fleiri þúsundir manna saman komnar. - „Hér er piltur sem er með fimm byggbrauð og tvo fiska.” -
Og ég sé fyrir mér barnið rétta fram pokaskjattann sinn með brauðinu sem mamma hafði bakað og fiskunum sem frændi hafði veitt og hann vissi eins og öll börn að nestið að heiman er besta nesti í heimi. Andrés stendur þarna við hlið drengsins en kemur svo til sjálfs sín og bætir við: „En hvað er það handa svo mörgum?” (v.9) Orðrétt stendur: “Jesús sagði: ‘Látið fólkið setjast niður.’ Þarna var gras mikið. Menn settust nú niður, um fimm þúsund karlmenn að tölu. Nú tók Jesús brauðin, gerði þakkir og skipti þeim út til þeirra sem þar sátu og eins af fiskunum, svo mikið sem þeir vildu.”
Á þessm árum var látið duga að telja karlana eina, við virðum löngu liðnu fólki það til vorkunnar. En þarna hafa sjálfsagt verið konur ekki síður og jafnvel börn. En missum nú ekki af aðal atriðum málsins...
Tvennt skiptir hér mestu.
Jesús tekur matvælin og gerir þakkir og fólk fær svo mikið sem það vill.
Hér birtist annars vegar þakklát afstaða til gæða lífsins, og hins vegar valdeflandi nálgun við fólk.
Þakklæti og valdefling!
Svona gera þau alla daga í Hugarafli. Líka í Gauraflokknum í Vatnaskógi sem vann samfélagsverðlaun Fráttablaðsins í flokki sem nefndur er frá kynslóð til kynslóðar. Og um hvað snýst starf Slysavarnarfélagsins Landsbjargar annað en þakklæti og virðingu fyrir lífi fólks og stuðning við fólk í neyð til þess að ná aftur valdi á lífi sínu? Landsbjörg hlaut einmitt aðal verðlaunin þetta árið fyrir sitt frábæra starf. Eða hefur þú hitt hann André Bachmann sem var útnefndur hvunndagshetjan í þessari sömu afhendingu? Það er þess virði að taka strætó bara til þess að sitja í hjá honum þegar hann er að keyra að ekki sé talað um að koma þegar hann er að skemmta. Frá honum streymir þakklæti til lífsins og allir skynja að hann ætlar ekki að taka völdin af neinum heldur vill hann fólki einfaldlega vel, og einmitt þess vegna skapar hann gleði og bjartsýni í kringum sig.
Í pistli dagsins segir Páll: „Sá sem sáir sparlega mun og sparlega uppskera og sá sem sáir ríflega mun og ríflega uppskera. [...] Guð er þess megnugur að veita ykkur ríkulega allar góðar gjafir til þess að þið í öllu ávallt hafði allt sem þið þarfnist og getið sjálf veitt ríkulega til allra góðra verka.” (2. Kor. 9. 6 og 8)
Nei, 2+2 eru ekki nauðsynlega 4. Enn dýpra í veruleikann heldur en lögmál stærðfræðinnar er grópað lögmál rausnarinnar. Æðsta tákn rausnarinnar er fórnargjöf Jesú Krists er hann gaf líf sitt á krossinum svo að við mættum lifa. Það er fórnargjöfin, það er rausnin sem liggur lífinu við hjartastað. Barnið í sögu þessa sunnudags var með á nótunum. Við skulum gefa gaum að börnunum okkar og unglingunum. Drengurinn í Guðspjalli dagsins er fulltrúi hinnar himnesku rausnar sem er raunsærri á eðli veruleikans heldur en nokkurt exelskjal. Því segi ég við okkur öll í Jesú nafni: Líttu upp og sjáðu, það er engin kreppa!
Amen.
Ég er heiðarlega stoltur af unglingunum okkar hér í kirkjunni og hverfinu og bara á landinu öllu. Á fimmtudagskvöldið síðasta var t.d. haldin góugleði með góðum mat, skemmtiatriðum, söng og dansi í félagsmiðstöðinni að Dalbraut þar sem margt eldra fólk býr. Þar komu m.a. ungir sveinar úr 10. bekk Laugalækjarskóla til að syngja og leika fyrir fólkið. Þeir kalla sig Lækjarbræður og eru alveg endalaust fyndnir og flottir og þeim fylgdi svo mikil hlýja og gleði að ein góð kona sem komin er yfir hundrað árin sagði mér að hún vildi endilega kynna langömmustelpurnar sínar fyrir þessum ungu mönnum. Sama dag var glæsilegur hópur unglinga á okkar vegum í félaginu Adrenalíni gegn rasimsa á kayakæfingu í Laugardalslauginni á um það bil sem samfélagsverðlaun Fréttablaðsins voru tilkynnt í Þjóðmenningarhúsinu og var Adrenalínfélagði í hópi fimm aðila sem tilnefndir voru í flokkinum til atlögu gegn fordómum. Formaður sóknarnefndar mætti fyrir okkar hönd og tók við tilnefningunni. Í Adrenalínstarfinu eru nú um 40 unglingar af margvíslegu bergi brotnir sem eiga það sameiginlegt að vilja bæta heiminn með vináttu og gagnkvæmum skilningi.
Ég var líka sérlega sáttur þegar ég vissi að samstarfshópurinn Hugarafl fengi aðal viðurkenninguna í okkar flokki því ég hef lengi fylgst með hugsjónastarfi Auðar Axelsdóttur og samherja hennar þar sem gengið er út frá þeirri hugmyndafræði í þjónustu við geðsjúka að notendur þjónustunnar séu í beinni samvinnu við fagfólk á jafnréttisgrunni. Þar er forsjárhyggju í samskiptum hafnað en gengið út frá því að hver og einn sé ábyrgur í eigin lífi og þekki sjálfur sínar þarfir. Í stað þess að horfa á sjúkleika fólks er horft til styrkleika þess. Í stað þess að mæna á hindranir er hugað að lausnum í samvinnu allra sem í kringum einstaklinginn standa.
Hjá Hugarafli er spurt eins og Jesús spyr Filippus þegar hann lítur upp í guðspjalli dagsins og sér mannfjölda koma til sín: „Hvar eigum við að kaupa brauð svo að þessir menn fái mat?” (Jóh. 6.5)
Hvar eigum við að kaupa brauð? Í huga Jesú var setningin: „Þetta er bara þitt vandamál!” ekki til. Eða getur þú séð Jesú fyrir þér halda ræðu yfir fólkinu og segja: „Þið eruð nú meiru kjánarnir. Æðandi út í óbyggðir í fyrirhyggjuleysi! Sannlega, sannlega segi ég ykkur, þetta er ykkar vandamál!”? Nei, einhvernvegin er þessi sena mjög úr dúr við anda guðspjallanna. Enda gefur Jóhannes lesandanum þær upplýsingar að Jesús sagði þetta til þess að reyna lærisveininn Filippus, en sjálfur vissi hann hvað hann ætlaði að gera. Filippus svaraði eins og ég hefði sennilega líka gert. Hann fór að leggja saman í huganum hvað kostaði að gefa nokkur þúsund manns að borða, fór svo yfir eignastöðuna og svaraði með mjög ábyrgum hætti: „Brauð fyrir tvöhundruð denara nægðu þeim ekki svo að hver fengi lítið eitt.” (v.7)
Hjá Hugarafli er ekki hugsað svona. Þar á bæ er ekki litið svo á að 2+2 séu nauðsynlega 4. Þess vegna fengu þau viðurkenningu Fréttablaðsins undir liðnum til atlögu gegn fordómum. Það er ekki hægt að reikna sig út úr vítahring fyrirfram gefinna hugmynda, fordóma. Það er ekki hægt að feta sig tæknilega og faglega frá óttanum við skort og einsemd, sem er rót allra fordóma. Ég heyrði forstöðukonuna Auði Axelsdóttur eitt sinn lýsa því á stórum fundi er hún hafði undirbúið komu hjúkrunarfólks inn á heimili þar sem þörf var á þjónustu en langvarandi vanlíðan hafði einangrað viðkomandi frá umheiminum svo að það tók tíma að ávinna traust og persónulegan trúnað til þess eins að heimilisfólk gæti þegið þá þjónustu sem þörf var á. Nú var dagurinn kominn þegar hjúkrunarfólk skyldi heimsækja og búið var að baka og færa heimilið í stand til að taka höfðinglega á móti gestum. Dyrabjallan hringdi um það bil sem kveikt hafði verið á kerti á elhúsborðinu, dyrnar opnuðust og inn gengu tveir fulltrúar heilbrigðiskerfisins. Þeir staðnæmdust í fordyrinu. Tóku upp úr pússi sínu eiturbláar skóhlífar sem smellt var undir áður en gengið var með nokkru fasi inn í íbúðina, þegið sæti, tekin upp mappa og spurt: “Hvert er ykkar vandamál?”
Þar með var með afgerandi hætti búið að koma því á hreint að hér mættust tvær tegundir fólks, skjólstæðingar og fagfólk, sem ekki væru hluti af veruleika hvert annars. - Hvert er ykkar vandamál?!
Spurning Jesú var aldrei þessi. Hann spurði öllu heldur: „Hvað viltu að ég geri fyrir þig?” (Mark. 10.51) Þjónusta Jesú frá Nasaret var notendastýrð en ekki hlaðin forsjárhyggju.
Þegar Filippus hafði lokið sínum útreikningum og túlkað niðurstöðurnar öllum í óhag kom annar lærisveinn, Andrés og segir við Jesú: „Hér er piltur sem er með fimm byggbrauð og tvo fiska.” (v.9)
Sérðu fáránleikann í þessu? Þarna voru fleiri þúsundir manna saman komnar. - „Hér er piltur sem er með fimm byggbrauð og tvo fiska.” -
Og ég sé fyrir mér barnið rétta fram pokaskjattann sinn með brauðinu sem mamma hafði bakað og fiskunum sem frændi hafði veitt og hann vissi eins og öll börn að nestið að heiman er besta nesti í heimi. Andrés stendur þarna við hlið drengsins en kemur svo til sjálfs sín og bætir við: „En hvað er það handa svo mörgum?” (v.9) Orðrétt stendur: “Jesús sagði: ‘Látið fólkið setjast niður.’ Þarna var gras mikið. Menn settust nú niður, um fimm þúsund karlmenn að tölu. Nú tók Jesús brauðin, gerði þakkir og skipti þeim út til þeirra sem þar sátu og eins af fiskunum, svo mikið sem þeir vildu.”
Á þessm árum var látið duga að telja karlana eina, við virðum löngu liðnu fólki það til vorkunnar. En þarna hafa sjálfsagt verið konur ekki síður og jafnvel börn. En missum nú ekki af aðal atriðum málsins...
Tvennt skiptir hér mestu.
Jesús tekur matvælin og gerir þakkir og fólk fær svo mikið sem það vill.
Hér birtist annars vegar þakklát afstaða til gæða lífsins, og hins vegar valdeflandi nálgun við fólk.
Þakklæti og valdefling!
Svona gera þau alla daga í Hugarafli. Líka í Gauraflokknum í Vatnaskógi sem vann samfélagsverðlaun Fráttablaðsins í flokki sem nefndur er frá kynslóð til kynslóðar. Og um hvað snýst starf Slysavarnarfélagsins Landsbjargar annað en þakklæti og virðingu fyrir lífi fólks og stuðning við fólk í neyð til þess að ná aftur valdi á lífi sínu? Landsbjörg hlaut einmitt aðal verðlaunin þetta árið fyrir sitt frábæra starf. Eða hefur þú hitt hann André Bachmann sem var útnefndur hvunndagshetjan í þessari sömu afhendingu? Það er þess virði að taka strætó bara til þess að sitja í hjá honum þegar hann er að keyra að ekki sé talað um að koma þegar hann er að skemmta. Frá honum streymir þakklæti til lífsins og allir skynja að hann ætlar ekki að taka völdin af neinum heldur vill hann fólki einfaldlega vel, og einmitt þess vegna skapar hann gleði og bjartsýni í kringum sig.
Í pistli dagsins segir Páll: „Sá sem sáir sparlega mun og sparlega uppskera og sá sem sáir ríflega mun og ríflega uppskera. [...] Guð er þess megnugur að veita ykkur ríkulega allar góðar gjafir til þess að þið í öllu ávallt hafði allt sem þið þarfnist og getið sjálf veitt ríkulega til allra góðra verka.” (2. Kor. 9. 6 og 8)
Nei, 2+2 eru ekki nauðsynlega 4. Enn dýpra í veruleikann heldur en lögmál stærðfræðinnar er grópað lögmál rausnarinnar. Æðsta tákn rausnarinnar er fórnargjöf Jesú Krists er hann gaf líf sitt á krossinum svo að við mættum lifa. Það er fórnargjöfin, það er rausnin sem liggur lífinu við hjartastað. Barnið í sögu þessa sunnudags var með á nótunum. Við skulum gefa gaum að börnunum okkar og unglingunum. Drengurinn í Guðspjalli dagsins er fulltrúi hinnar himnesku rausnar sem er raunsærri á eðli veruleikans heldur en nokkurt exelskjal. Því segi ég við okkur öll í Jesú nafni: Líttu upp og sjáðu, það er engin kreppa!
Amen.
sunnudagur, 7. mars 2010
Sjöundá er frábær sýning!
Bjarni skrifar:
Ég var að koma af sýningu Halaleikhópsins á verkinu Sjöundá og get ekki orða bundist að hvetja fólk til leikhúsferðar. Það voru fermingarbörn Laugarneskirkju sem venju samkvæmt fengu sérstaka sýningu á Æskulýðsdegi Þjóðkirkjunnar og þau sátu nelgd undir þessum tæplega tveggja tíma flutningi því efnistökin höfða til allra. Sjöundá er leikgerð á Svartfugli Gunnars Gunnarssonar sem árið 1929 var metsölubók er verkið fyrst kom út í Danmörku. Ágústu Skúladóttur og Þorgeiri Tryggvasyni hefur tekist vel upp ásamt leikhópnum sjálfum að vinna fram þetta verk og enn bætist fjöður í hatt Halaleikhópsins sem á heiður skilinn fyrir frammi stöðu sína.
Ég var að koma af sýningu Halaleikhópsins á verkinu Sjöundá og get ekki orða bundist að hvetja fólk til leikhúsferðar. Það voru fermingarbörn Laugarneskirkju sem venju samkvæmt fengu sérstaka sýningu á Æskulýðsdegi Þjóðkirkjunnar og þau sátu nelgd undir þessum tæplega tveggja tíma flutningi því efnistökin höfða til allra. Sjöundá er leikgerð á Svartfugli Gunnars Gunnarssonar sem árið 1929 var metsölubók er verkið fyrst kom út í Danmörku. Ágústu Skúladóttur og Þorgeiri Tryggvasyni hefur tekist vel upp ásamt leikhópnum sjálfum að vinna fram þetta verk og enn bætist fjöður í hatt Halaleikhópsins sem á heiður skilinn fyrir frammi stöðu sína.
laugardagur, 6. mars 2010
Nei með særðri samvisku
Bjarni skrifar:
Ég var að koma af kjörstað og sagði Nei. Vil nú gera grein fyrir atkvæði mínu.
I
Ég álít rétt að koma á kjörstað þegar til þess er boðað af þeirri ástæðu að lýðræðið er kjarni þjóðskipulags okkar. Þó virðist mér nú málum svo komið við þessa fyrstu þjóðaratkvæðagreiðslu sem haldin er í framhaldi af synjun forseta að deiluefnið sé orðið að áhaldi í höndum þeirra sömu afla sem lögðu fjármálakerfi landsins á hliðina. Og eina ferðina halda þau um taumana. Þjóðin er hvött að kjörborði í einhverskonar herhvöt gegn erlendu valdi sem koma vilji okkur á kné, þegar hinir raunverulegu andstæðingar hagsældar og velferðar íslensks almennings eru hvorki Bretar né Hollendingar.
II
Hitt hefur mér orðið ljóst að ef við ekki höfnum Icesave lögunum í þessu kjöri þá muni þau taka gildi og úr því sem komið er væri það óráð. Tapið af biðinni er orðið svo mikið að við verðum að halda áfram í þeim samningafarvegi sem við erum og vona að samningar náist svo að hægt sé að snúa sér að hinu raunverulega verkefni; að sætta þjóðina. Það er ekki flókið að brjóta niður og skapa glundroða en sáttaferli er flókið og viðkvæmt, og valdið sem í sífellu safnar sjálfu sér og skarar eld að eigin köku á enga hagsmuni tengda sátt og samtöðu almennings, nema ef vera kynni að hann sameinaðist enn og aftur í einhverskonar þjóðarhroka, eins og nú er ýtt undir.
III
Vandi íslenskrar þjóðar er ekki fyrst og síðast fjárhagslegur. Við erum fólk sem numið hefur land en veit ekki enn hvort það vill lifa í þessu landi. Við erum fólk sem stofnað hefur lýðveldi en veit ekki hvort það ætlar vera þjóð. Þegar við tölum um ríkið, þá meinum við ekki okkur sjálf. Við eru ekki ríkið. Við höldum lög og reglur ef annað er ekki í boði. Á ytra borði erum við borgarar í ríki en hið innra erum við utangarðsmenn. Það er innbyggt í þjóðarvitund okkar að frá öndverðu að blóta á laun, stela undan skatti og hygla okkar nánustu. Og þegar sigurvegaramenning hinnar öfgafullu frjálshyggju barst til landsins undir lok síðustu aldar þá lét glamur hennar ljúft í eyrum okkar vegna þess að okkur skorti bæði þroska og siðvit. Því fór sem fór.
Bjartur í Sumarhúsum er persónugervingur þessa vanda. Hans hús stóð uppsteypt og autt í auðninni eins og húsin í borginni okkar og sú skepna sem honum stóð fjærst var mjólkurkýrin vegna þess að hann hafði í raun ekki lyst á lífinu. Heiðin, vergangurinn og blint bjargarleysið voru örlög hans og þeirra sem voru dæmd til að binda trúss sitt við hann.
IV
Núna á meðan við, íslenskur almenningur, sitjum við skjáinn og spáum í niðurstöður kosninganna og veltum fyrir okkur framhaldi mála er baráttan um Ísland háð utan við sjónarsvið okkar. Við vitum ofur vel að við erum rænd og rupluð þjóð og við vitum að persónur og leikendur í því drama eru ekki stjórnvöld annarra landa heldur höfum við svikið okkur sjálf og hafið upp einstaklinga sem hlutu að leika okkur með þeim hætti sem raun er á. Við höfum gert blygðunarlausar eignatilfærslur í sjávarútvegi í nafni samkeppni vitandi að það var fákeppni. Kvótakerfinu var ætlað að tryggja skynsama nýtingu auðlinda og skapa öruggan rekstrargrundvöll sem öllum kæmi til góða. Fyrra markmiðinu hefur á vissan hátt verið náð en á kostnað þjóðarsamstöðunnar vegna þess að það brýtur á almennu réttlæti. Við höfum afhent útvöldum gæðingum fjármálakerfið að gjöf í nafni sömu samkeppni og uppgötvuðum m.a. ekki fyrr en eftir á að gjöfinni höfðu í ógáti fylgt þjóðargersemar helstu myndlistarmanna landsins. Því kyngdum við vitaskuld eins og öðru. Við höfum unað því vel að þúsundir samlanda okkar hafa lifað við sára fátækt fyrir augum okkar meðan á þessu öllu stóð og látið okkur vel líka. Á sama tíma hefur landið með mannauði sínum og náttúruauðlindum orðið að hugsanlegri hagkvæmri rekstrareiningu í augum aðhringja sem gjarnan hafa viljað horfa til framtíðar með okkur, virkjandi hverja sprænu og kreistandi úr bergrunninu hverja kílóvattstund sem þar mætti finna. Þjóð sem svona fer að ráði sínu á ekki skilið að eiga land. Þjóð sem veit ekki hvort hún elskar og virðir landið sitt getur ekki valdið slíkri gersemi sem Ísland er. Og hvernig á hún að standa saman þegar í raunirnar rekur þegar það eina sem hún trúir og treystir á er einstaklingurinn og séreignin? Þegar öll samskipti eru álitin vera viðskipti og ekkert annað, hvernig má þá búast við samtakamætti um nokkurn hlut nema þjóðarrembu?
V
Ég veit að mörgum sem mótmælt hafa Icesave-lögunum gengur gott eitt til. Ég er líka sannfærður um að forsetinn hefur farið að bestu samvisku í þessu máli. Indefence hópurinn meinar gott á heildina litið og raunar eru engar svarthvítar línur í mínum huga varðandi Icesave-málið því þar er sannast sagna ekkert gott og ekki hægt að gera neitt rétt. Stundum eru aðstæður þannig í lífinu að ekkert er rétt en nauðsyn krefst þess að eitthvað sé gert engu að síður. Stóri vandinn núna er hins vegar sá að baráttan um Ísland er háð utan við sjónarsvið almennings og þetta eina mál hefur gegnt mikilvægu hlutverki í þeim efnum. Sömu hagsmunaaðilar og leiddu þjóðfélag okkar fram af brúninni eru sem óðast að taka við stofnunum og kerfum samfélagsins á ný. Spilavítinu hefur ekki verið lokað.
VI
Við íslendingar verðum að vakna af dvala okkar og gera upp við okkur hvort við ætlum að byggja þetta land. Við eigum það enn, auðlindir þess og okkur sjálf. Enn erum við lýðfrjálst land og höfum ekki selt frá okkur fjöreggið, þótt tæpt standi. Það þarf að lenda Icesave og það þarf að aflétta hremmingum fyrirtækjanna í landinu en um fram allt þarf að finna sanngirni gagnvart almenningi á meðal okkar þannig að byrðum sé deilt með jöfnuði. Það mun þurfa að færa niður skuldir og jafnvel gera eignatilfærslur svo að almenningur sjái tilgang með lífsbaráttu sinni. Sanngirni, heiðarleiki og hófemd eru lykilhugtök í þeirri báráttu.
Ég hefði ekki viljað þurfa að greiða atkvæði í dag undir þeim kringumstæðum sem nú ríkja, vegna þess að ég óttast að atkvæði mitt verði notað til þess að rökstyðja frekari þjóðarrembu og þybbing sem skaðar ímynd okkar og eyðileggur meira en nokkur Icesave-samningur. Nú þurfum við að horfa í eigin barm og vinna sigurinn innan frá. Því segi ég nei við Icesave-lögunum með særðri samvisku og óttast að betur hefði verið heima setið en af stað farið.
Bjarni Karlsson
Ég var að koma af kjörstað og sagði Nei. Vil nú gera grein fyrir atkvæði mínu.
I
Ég álít rétt að koma á kjörstað þegar til þess er boðað af þeirri ástæðu að lýðræðið er kjarni þjóðskipulags okkar. Þó virðist mér nú málum svo komið við þessa fyrstu þjóðaratkvæðagreiðslu sem haldin er í framhaldi af synjun forseta að deiluefnið sé orðið að áhaldi í höndum þeirra sömu afla sem lögðu fjármálakerfi landsins á hliðina. Og eina ferðina halda þau um taumana. Þjóðin er hvött að kjörborði í einhverskonar herhvöt gegn erlendu valdi sem koma vilji okkur á kné, þegar hinir raunverulegu andstæðingar hagsældar og velferðar íslensks almennings eru hvorki Bretar né Hollendingar.
II
Hitt hefur mér orðið ljóst að ef við ekki höfnum Icesave lögunum í þessu kjöri þá muni þau taka gildi og úr því sem komið er væri það óráð. Tapið af biðinni er orðið svo mikið að við verðum að halda áfram í þeim samningafarvegi sem við erum og vona að samningar náist svo að hægt sé að snúa sér að hinu raunverulega verkefni; að sætta þjóðina. Það er ekki flókið að brjóta niður og skapa glundroða en sáttaferli er flókið og viðkvæmt, og valdið sem í sífellu safnar sjálfu sér og skarar eld að eigin köku á enga hagsmuni tengda sátt og samtöðu almennings, nema ef vera kynni að hann sameinaðist enn og aftur í einhverskonar þjóðarhroka, eins og nú er ýtt undir.
III
Vandi íslenskrar þjóðar er ekki fyrst og síðast fjárhagslegur. Við erum fólk sem numið hefur land en veit ekki enn hvort það vill lifa í þessu landi. Við erum fólk sem stofnað hefur lýðveldi en veit ekki hvort það ætlar vera þjóð. Þegar við tölum um ríkið, þá meinum við ekki okkur sjálf. Við eru ekki ríkið. Við höldum lög og reglur ef annað er ekki í boði. Á ytra borði erum við borgarar í ríki en hið innra erum við utangarðsmenn. Það er innbyggt í þjóðarvitund okkar að frá öndverðu að blóta á laun, stela undan skatti og hygla okkar nánustu. Og þegar sigurvegaramenning hinnar öfgafullu frjálshyggju barst til landsins undir lok síðustu aldar þá lét glamur hennar ljúft í eyrum okkar vegna þess að okkur skorti bæði þroska og siðvit. Því fór sem fór.
Bjartur í Sumarhúsum er persónugervingur þessa vanda. Hans hús stóð uppsteypt og autt í auðninni eins og húsin í borginni okkar og sú skepna sem honum stóð fjærst var mjólkurkýrin vegna þess að hann hafði í raun ekki lyst á lífinu. Heiðin, vergangurinn og blint bjargarleysið voru örlög hans og þeirra sem voru dæmd til að binda trúss sitt við hann.
IV
Núna á meðan við, íslenskur almenningur, sitjum við skjáinn og spáum í niðurstöður kosninganna og veltum fyrir okkur framhaldi mála er baráttan um Ísland háð utan við sjónarsvið okkar. Við vitum ofur vel að við erum rænd og rupluð þjóð og við vitum að persónur og leikendur í því drama eru ekki stjórnvöld annarra landa heldur höfum við svikið okkur sjálf og hafið upp einstaklinga sem hlutu að leika okkur með þeim hætti sem raun er á. Við höfum gert blygðunarlausar eignatilfærslur í sjávarútvegi í nafni samkeppni vitandi að það var fákeppni. Kvótakerfinu var ætlað að tryggja skynsama nýtingu auðlinda og skapa öruggan rekstrargrundvöll sem öllum kæmi til góða. Fyrra markmiðinu hefur á vissan hátt verið náð en á kostnað þjóðarsamstöðunnar vegna þess að það brýtur á almennu réttlæti. Við höfum afhent útvöldum gæðingum fjármálakerfið að gjöf í nafni sömu samkeppni og uppgötvuðum m.a. ekki fyrr en eftir á að gjöfinni höfðu í ógáti fylgt þjóðargersemar helstu myndlistarmanna landsins. Því kyngdum við vitaskuld eins og öðru. Við höfum unað því vel að þúsundir samlanda okkar hafa lifað við sára fátækt fyrir augum okkar meðan á þessu öllu stóð og látið okkur vel líka. Á sama tíma hefur landið með mannauði sínum og náttúruauðlindum orðið að hugsanlegri hagkvæmri rekstrareiningu í augum aðhringja sem gjarnan hafa viljað horfa til framtíðar með okkur, virkjandi hverja sprænu og kreistandi úr bergrunninu hverja kílóvattstund sem þar mætti finna. Þjóð sem svona fer að ráði sínu á ekki skilið að eiga land. Þjóð sem veit ekki hvort hún elskar og virðir landið sitt getur ekki valdið slíkri gersemi sem Ísland er. Og hvernig á hún að standa saman þegar í raunirnar rekur þegar það eina sem hún trúir og treystir á er einstaklingurinn og séreignin? Þegar öll samskipti eru álitin vera viðskipti og ekkert annað, hvernig má þá búast við samtakamætti um nokkurn hlut nema þjóðarrembu?
V
Ég veit að mörgum sem mótmælt hafa Icesave-lögunum gengur gott eitt til. Ég er líka sannfærður um að forsetinn hefur farið að bestu samvisku í þessu máli. Indefence hópurinn meinar gott á heildina litið og raunar eru engar svarthvítar línur í mínum huga varðandi Icesave-málið því þar er sannast sagna ekkert gott og ekki hægt að gera neitt rétt. Stundum eru aðstæður þannig í lífinu að ekkert er rétt en nauðsyn krefst þess að eitthvað sé gert engu að síður. Stóri vandinn núna er hins vegar sá að baráttan um Ísland er háð utan við sjónarsvið almennings og þetta eina mál hefur gegnt mikilvægu hlutverki í þeim efnum. Sömu hagsmunaaðilar og leiddu þjóðfélag okkar fram af brúninni eru sem óðast að taka við stofnunum og kerfum samfélagsins á ný. Spilavítinu hefur ekki verið lokað.
VI
Við íslendingar verðum að vakna af dvala okkar og gera upp við okkur hvort við ætlum að byggja þetta land. Við eigum það enn, auðlindir þess og okkur sjálf. Enn erum við lýðfrjálst land og höfum ekki selt frá okkur fjöreggið, þótt tæpt standi. Það þarf að lenda Icesave og það þarf að aflétta hremmingum fyrirtækjanna í landinu en um fram allt þarf að finna sanngirni gagnvart almenningi á meðal okkar þannig að byrðum sé deilt með jöfnuði. Það mun þurfa að færa niður skuldir og jafnvel gera eignatilfærslur svo að almenningur sjái tilgang með lífsbaráttu sinni. Sanngirni, heiðarleiki og hófemd eru lykilhugtök í þeirri báráttu.
Ég hefði ekki viljað þurfa að greiða atkvæði í dag undir þeim kringumstæðum sem nú ríkja, vegna þess að ég óttast að atkvæði mitt verði notað til þess að rökstyðja frekari þjóðarrembu og þybbing sem skaðar ímynd okkar og eyðileggur meira en nokkur Icesave-samningur. Nú þurfum við að horfa í eigin barm og vinna sigurinn innan frá. Því segi ég nei við Icesave-lögunum með særðri samvisku og óttast að betur hefði verið heima setið en af stað farið.
Bjarni Karlsson
Gerast áskrifandi að:
Færslur (Atom)
