Nú þarf að skakka leikinn

Hér er prédikun okkar flutt á gamlársdegi 2009 kl. 17:00 að Bessastöðum og í Laugarneskirkju.

Fyrir rúmum tuttugu árum þegar við hjónin vorum sunnudagaskólakennarar í Laugarneskirkju þá hóf falleg eldri kona að sækja stundirnar reglubundið með ömmudrenginn sinn sem skar sig úr að því leyti að hann var mikið fatlaður. Hvern sunnudag eftir annan í öllum veðrum birtust þau, hann í sérútbúinni kerru því enn gat hann ekki gengið og hún, þessi smávaxna kona, prúðbúin og björt í fasi. Við dáðumst að staðfestu ömmunnar þá tvo eða þrjá vetur sem leiðir okkar lágu saman með þessum hætti og fundum að Hólmfríði, en það er nafn hennar, var kappsmál að drengurinn hennar, Gísli, fengi að njóta þeirra gæða sem barnastarfið bauð upp á með söngvum og takti, myndum, sögum og bænaversum.

Nú eru liðin meira en tuttugu ár og enn eiga þau samleið í kirkjuna af margvíslegum tilefnum, tvíeykið góða. Og á sunnudagsmorgnum er Gísli jafnan mættur sparibúinn og glæsilegur ungur maður til þess að leika á hljómborð í sunnudagaskólanum, því að honum voru gefnar góðar tónlistargáfur svo að hann getur leikið öll sunnudagaskólalögin og leitt fjöldasöng af öryggi. Þannig hefur staðfesta Hólmfríðar opnað ömmudrengnum veröld lofgjörðarinnar. Enginn nýtur tónlistarinnar í kirkjunni betur en Gísli og þarf maður ekki nema að líta til hans þar sem hann situr í kirkjubekknum til þess að læra að meta gildi tónlistar og lofsöngs. Við þá sýn verður maður svo þakklátur eljusemi Hólmfríðar ömmu. Hún er ein af þessu fólki sem geislar út frá sér og við hjónin höfum oft velt því fyrir okkur hvaða fræjum hafi verið sáð í hennar sál að hún skyldi verða sú gæfumanneskja sem hún er, friðsæl, æðrulaus og sterk.

Svo var það um daginn nánast fyrir tilviljun að Hólmfríður gaf í votta viðurvist innsýn í magnaða og erfiða lífsreynslu sem mótaði hana á ungum aldri og var auðsótt að fá leyfi til að segja sögu hennar.

Bernskuheimili Hólmfríðar var að Hofstöðum í Skagafirði og þar átti hún uppeldi sitt í hópi 7 systkina. Þá var það árið 1927 er Hólmfríður var 8 ára að aldri að skarlatsóttin stakk sér niður í sveitinni og varð Hólmfríður fyrir því að smitast og liggja fárveik. Í þá daga var skarlatssótt lífshættulegur sjúkdómur og engin ráð önnur til en þau að einangra sjúklinga eftir bestu getu. Var Hólmfríði komið fyrir í litlu herbergi undir súð þar sem hún var höfð í sóttkví í samfleytt 7 vikur. - Manstu hvað tíminn var oft lengi að líða þegar þú varst barn? Í heilar sjö vikur varð Hólmfríður að þola einangrun átta ára gömul liggjandi veik í herbergi uppi undir súð í gamla sveitabænum vitandi ekki nema að brátt yrðu dagar hennar taldir. Móðir hennar kom einu sinni á dag vafin í einhver klæði til að hindra smit og rétti að henni matarbakka, að öðru leiti var hún ein daga sem nætur. Tvær bækur hafði hún mátt taka með sér í prísundina sem voru brenndar þegar vistinni lauk, en engin leikföng hafði hún. „Og þarna lá ég” sagði Hólmfríður „og horfði upp í kvistana í skarsúðinni og hafði ekkert nema þessar tvær bækur sem ég var marg búin að lesa, kvistana í loftinu og Guð.” Í einverunni lifði hún sálarkvalir í einsemd og óvissu. „Þetta eru verstu dagar sem ég fyrr eða síðar átti eftir að lifa en ég segi ykkur satt, ég hefði ekki viljað fara á mis við þessa raun því þar sem ég lá í einverunni kynntist ég Guði og lærði að tala við hann.

Skyldi það vera hliðstæð reynsla sem býr að baki orðum skáldsins í Harmljóðunum sem flutt voru hér áðan: „Náð Drottins er ekki þrotin, miskunn hans ekki á enda, hún er ný á hverjum morgni, mikil er trúfesti þín. Drottinn er hlutdeild mín, segir sál mín, þess vegna vona ég á hann. Góður er Drottinn þeim er á hann vona og þeim manni er til hans leitar. Gott er að bíða hljóður eftir hjálp Drottins. Gott er fyrir manninn að bera ok í æsku. Hann sitji einn og hljóður þegar Drottinn hefur lagt það á hann.” (Harmljóðin 3. 22-28)

Já, hvaða raunir skyldu það vera sem lífið lagði á unga sál fyrir rúmum 2500 árum sem urðu upptaktur þeirra orða sem birtast í þessu ljóði? Það munum við aldrei vita en við getum leitt að því líkur að skáldið sem hér yrkir hafi átt sér velgjörðarmenn.

- Hvers vegna segi ég það? Ég segi það vegna þess að það verður ekki allt böl til blessunar. Það er ekki svo einfalt að hollt sé ungu fólki að bera hvaða ok sem vera skuli með hvaða hætti sem er.

Þessi ævaforni texti úr Harmljóðunum talar um náð, miskunn og trúfesti sem forsendu þess að böl verði til blessunar. Hefði Hólmfríður ekki vitað þetta með náðina og miskunnina sem ekki þrýtur. Hefði henni ekki verið það runnið í merg og bein frá barnsaldri að til er trúfesti, þá hefði okið sem á hana lagðist að líkindum brotið niður sál hennar. Í einverunni fann hún Guð og þau byrjuðu samtalið góða, bænina, vegna þess að henni hafði verið kennt að biðja. Eitthvert gott fólk, einhverjar sanngjarnar aðstæður höfðu mætt Hólmfríði sem barni og þegar móðir hennar birtist þótt hún væri vafin klæðum fyrir vit sér, þá var hún boðberi vonar og áminning um að lífið væri gott þrátt fyrir allt. Þess vegna gat góður Guð orðið hlutdeild Hólmfríðar svo að þótt hún hefði bara hann og kvistina í súðinni þá varð lífið bærilegt í sóttkvínni.

Náð, miskunn og trúfesti! Hvað er það á Íslensku?

- Náð er að samþykkja fólk eins og það er, miskunn að að greina þarfir annarra og taka þær gildar og trúfesti er að yfirgefa fólk ekki í neyð.

Síðar átti Hólmfríður heftir að halda uppi merkjum náðarinnar, miskunnarinnar og trúfestinnar í lífi dóttursonarins og verða til þess að einnig honum opnuðust nýjar víddir og hið góða samtal lofsöngsins er hlutdeild hans í dag.

Það verður ekki allt böl til blessunar og blessun kemur oftast ekki óvart. Blessun Guðs er ekki síst iðkun, iðkun hins góða.

Það er þungt ok að bera alvarlega fötlun frá æsku og það er ekki sama hvernig það er borið og það varðar miklu hverjir styðja mann. Allir sem þekkja Gísla sjá að hann er sigurvegari. Allt hans fas er yfirlýsing um sigur, staðfesting á því að lífið er sigurganga. Það er vegna þess að þau sem í kringum hann standa þekkja þetta með náðina og miskunnina sem ekki þrýtur og kunna skil á trúfestinni. Aðal atriði lífsins eru ekki flókin.

-

Það er kristin trú að fólk sé fætt í Guðs mynd. Líkt og fræið ber í sér mynd þess sem því er ætlað að verða þannig er það kristin trú að hvert barn sem fæðist beri í sér mynd Krists og sé ætlað að líkjast honum. Guðs mynd náungans er í höndum mínum og þínum. Ég get stuðlað að því að þú náir Guðsmynd þinni og ég get eins lagt stein í götu þína.

Í guðspjalli dagsins segir víngarðsmaður við eiganda víngarðsins þegar hann vill höggva upp tré sem ekki hefur borið ávöxt í þrjú ár: „Herra lát það standa enn þetta ár þar til ég hef grafið um það og borið að áburð. Má vera að það beri ávöxt síðan.” (Lúk. 13.8-9) Hér sjáum við þetta með náðina, miskunnina og trúfestina í verki. Svona er blessun iðkuð. Eins og víngarðsmaðurinn biður trénu miskunnar og býðst til að grafa um, bera að áburð og hlúa að viðgangi þess, þannig er það kristinn siður að sætta sig ekki við takmarkanir og hindranir í lífi annarra heldur ganga til verka í þeirra þágu. Þannig verður lífið gott og blessað.

-

Um síðustu helgi var rætt við Vilborgu Oddsdóttur félagsráðgjafa Hjálparstarfs kirkjunnar sem gaf það upp að tæplega 4000 fjölskyldur hefðu fengið hjálp frá Hjálparstarfi kirkjunnar, Mæðrastyrksnefnd og Rauðakrossinum nú fyrir jólin. Þetta er mikil aukning frá því sem verið hefur og kemur fram að 900 fjölskyldur sem aldrei fyrr hafi leitað til hjálparstofnana hafi gert það nú fyrir jólin. „Þetta er fólk í eigin húsnæði með vinnu”, segir Vilborg, „sem stendur í skilum með skuldir sínar.” Hún segir skýringanna að leita í því að laun dugi ekki fyrir framfærslu og það eigi ekki bara við nú fyrir jólin. Fólk borgi skuldirnar sínar og eigi svo ekki fyrir mat.

Hér erum við með áreiðanlegar upplýsingar frá fagmanni sem stendur í eldlínu hjálparstarfa í landi okkar. Um orð Vilborgar þarf ekki að efast. Það verður ekki allt böl til blessunar. Það er engin rómantík tengd fátækt og skorti.

Nú þarf að skakka leikinn. Það verkefni bíður okkar Íslendinga að gera þær skulda- og eignatilfærslur sem nauðsynlegar munu reynast svo að okið sem á okkur hefur lagst í efnalegu tilliti verði ekki til þess að brjóta niður þjóðarsálina heldur styrkja hana. Við þurfum að stokka spilin og gefa upp á nýtt vegna þess að það hefur verið svindlað í leiknum. Fjölskyldurnar sem núna bíða í sóttkví þagnarinnar og þolinmæðinnar verða að skynja að þær búi í samfélagi sem viti þetta með náðina og miskunnina og kunni skil á trúfestini, annars mun illa fara.

Blessun er oftast ekki óvart það þarf að iðka hið góða, það þarf að iðka réttlæti. Nú þarf að grafa um í kringum þessar fjölskyldur, bera að áburð og gera þær ráðstafanir sem tiltækar eru svo að jöfnuður skapist. Það þarf að færa til fé og gefa upp sumar skuldir og jafna stöðu manna með sanngirni.

Náð Drottins er ekki þrotin, miskunn hans ekki á enda, hún er ný á hverjum morgni, og við þurfum að taka þátt. Við þurfum að reynast trúföst þannig að við yfirgefum ekki hvert annað.

Þegar almenningur í landi okkar finnur að byrðum er deilt af sanngirni þá verður okið indælt. Þegar við skynjum að réttlætið ráði verða byrðarnar ljúfar.

Móðir Hólmfríðar átti ekki mörg ráð handa dóttur sinni í sóttkvínni, vafin í dulur og klæði færði hún barni sínu skammtinn án orðaskipta. En þótt Hólmfríður yrði að matast og lifa í einrúmi þessar sjö erfiðu vikur vissi hún hvað að henni snéri því hún átti fjölskyldu sem iðkaði hið góða. Þannig gat bölið breyst í blessun svo að hún fær aldrei fullþakkað þá erfiðu reynslu sem tók frá henni allan ótta fram í háa elli. Nú eigum við Íslendingar kost á því að kveðja óttann og ganga til móts við áður óþekkt frelsi. Við getum leyft reynslunni sem á okkur hefur verið lögð að samverka til góðs svo að við eignumst meiri hlutdeild í guðsmynd okkar, verðum gæfuþjóð, friðsæl, æðrulaus og sterk.

Amen.